Dit zijn de (technologische) trends voor 2025

Wat zijn de meest relevante en spannende trends voor 2025? In dit artikel bespreek ik mijn fascinatie met technologische ontwikkelingen, zoals kunstmatige intelligentie

Maar niet alleen technologie is relevant. Wat speelt er ook rondom klimaatverandering en wat zijn maatschappelijke thema’s?

Dit zijn de onderdelen van dit artikel:

• De volgende stappen van kunstmatige intelligentie (met 3 thema’s);
• Meer aandacht voor maatschappelijke impact;
• Natuur als oplossing.

Onderaan dit artikel kun je een reactie achterlaten als je een vraag of opmerking hebt.

• Ben je benieuwd naar de trends van eerdere jaren: Trends 2024, Trends 2023, Trends 2022 en Trends 2021.

Als je me wilt inhuren voor een lezing of presentatie over dit onderwerp, neem dan contact met me op. Of kijk eerst op de pagina Trends 2040 voor meer informatie, voorbeelden en referenties.

Wat gebeurt er rondom kunstmatige intelligentie in 2025 en verder?

Volgende stappen van kunstmatige intelligentie

In al mijn lezingen heeft kunstmatige intelligentie, oftewel artificiële intelligentie (AI), wel een rol. Soms is AI het thema van de hele lezing, voornamelijk in de gezondheidszorg. Tijdens andere presentaties is het één van een aantal technologische trends die ik bespreek, zoals bij Trends 2040 of de toekomst van de overheid.

De ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie gaan snel. Dit zijn een aantal boeiende richtingen voor 2025 en verder.

1. AI-agenten
2. Spraakherkenning
3. Diepere impact

Bekijk mijn video over AI trends in 2025:

1 AI-agenten

Een thema waar AI-bedrijven nu vol op inzetten zijn AI-agenten. Dit betekent dat artificiële intelligentie bepaalde taken meer autonoom en in samenwerking met andere AI-tools gaat uitvoeren.

Dit is in ieder geval de visie van Olivier Godemement, hoofd productontwikkeling bij OpenAI:

Over een paar jaar heeft ieder mens, ieder bedrijf, een eigen agent. Deze agent kent je door en door. Hij kent je voorkeuren, heeft toegang tot je e-mails, apps en agenda’s. Deze agent functioneert als een soort persoonlijke chef-staf.’

De eerste tekenen van deze ontwikkeling naar AI-agenten zijn er al:

• Het project SciAgents bestaat uit van een team van gespecialiseerde AI-agenten, elk met een unieke rol zoals de Ontoloog voor het definiëren van concepten, Wetenschapper voor het opstellen van onderzoeksvoorstellen, en de Criticus voor het beoordelen en suggereren van verbeteringen.
• Het bedrijf Antropic kondigde in oktober 2024 de functie Computer Use aan. Met deze functie kan Claude zelfstandig door je computer navigeren, e-mails versturen en spreadsheets invullen. Bekijk de aankondiging hieronder:

2 Spraakherkenning

De toepassing die ik tijdens mijn lezingen en workshops het meeste tegenkom, is spraakherkenning. In plaats van het typen van verslagen of meldingen, spreek je het in op je telefoon of computer. Daarna wordt de ingesproken tekst omgezet in zinnen in een verslag of melding.

Een goed voorbeeld waar deze toepassing echt meerwaarde kan hebben is bij storingsmeldingen. Ik sprak hierover met Chris van den Belt, head product development bij IFS Ultimo. Dat bedrijf levert enterprise asset management (EAM) software. In deze software beheer je onder andere de planning, onderhoud, en vervanging van activa zoals machines, apparaten, servers, generatoren, auto’s, transportbanden en kantoren. Klanten van IFS Ultimo zijn bijvoorbeeld vliegvelden, fabrieken en ziekenhuizen.

Als het gaat om storingen, dan is het belangrijkste knelpunt:

Monteurs zijn de meeste tijd kwijt aan het inventariseren van de storing. Niet met het oplossen van de storing.

Dit komt meestal omdat de collega die de storing meldt, weinig tijd of zin heeft om de melding zo uitgebreid mogelijk door te geven. Want: die medewerker heeft het ook druk met ander werk. Hier kan kunstmatige intelligentie, en dan met name spraakherkenning, toegevoegde waarde hebben:

Door een melding in te spreken in plaats van te typen, geeft de melder vaak meer informatie. Dan is de monteur minder tijd kwijt met het uitzoeken wat er aan de hand is.

Hierna: ambient listening

In het voorbeeld van de storingsmeldingen dicteert de medewerker wat hem of haar opvalt in de fabriek. Maar wat is de stap hierna? Zelf denk ik aan ambient listening. Dat betekent dat artificiële intelligentie meeluistert met gesprekken tussen collega’s, met klanten of met patiënten.

Ik sprak hierover met Bart Scheerder, business developer bij het UMCG-ziekenhuis in Groningen. Hoe zou ambient listening in het ziekenhuis eruit kunnen zien?

Met ambient listening luistert AI mee tijdens de consulten. Tussen arts en patiënt, maar ook met een gesprekken tussen zorgverleners onderling.

Toepassingen van ambient listening zijn onder meer:

• De AI genereert direct een samenvatting van het consult.
• Op basis van het gesprek plant de AI automatisch een vervolgafspraak in en/of stuurt het de medicatieverzoeken naar de apotheek.
• De AI kan patiënten helpen om de informatie van de arts beter te begrijpen.
• Na het consult kan de patiënt aan de AI vragen stellen over wat er is besproken.

3 Diepere impact

Wat is de diepere impact van AI? In het wetenschappelijke domein gebeuren interessante dingen door de ontwikkeling van de zogenaamde foundation models.

Foundation models

Foundation-modellen zijn grootschalige AI-systemen, getraind op diverse datasets, en ontworpen om meerdere taken binnen specifieke vakgebieden of over verschillende domeinen uit te voeren. GPT-4, Gemini of Claude zijn ook foundation models, net zoals Dall-E voor het maken van afbeeldingen.

De foundation models waar consumenten niet direct mee te maken hebben, gaan volgens mij een grote impact hebben. Denk aan medisch onderzoek, de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en materiaalkunde.

Een paar voorbeelden:

• Het Graph Networks for Materials Exploration (GNoME) van DeepMind bedacht ruim 2,2 miljoen nieuwe materialen. Daarvan lijken 380.000 stabiel genoeg om verder onderzoek naar te doen.
• Van hetzelfde DeepMind: AlphaProteo AI maakt nieuwe eiwitten die zich effectief kunnen binden aan doeleiwitten. Dit biedt medisch wetenschappers nieuwe inzichten in het ontstaan van ziektes en het ontwerpen van nieuwe behandelingen.
• AlphaProteo is een opvolger van AlphaFold, een AI die eiwitstructuren en vouwingen voorspelt. In oktober 2024 kregen de ontwikkelaars van dit AI-model de Nobelprijs voor de chemie.
• Het AI-model Chai-1 voorspelt de 3D-structuur van eitwitten, kleine moleculen, DNA en RNA. Net als AlphaFold en AlphaProteo is dat cruciaal is voor geneesmiddelenontwikkeling.
• AI-model RT-1 (Robotic Transformer 1) verwerkt visuele input en natuurlijke taalopdrachten om directe acties voor robots te genereren. De verwachting is dat RT-1 de ontwikkeling van robotisering versnelt.

Robotica is een ontwikkeling die ik in 2025 en in de jaren erna met veel interesse zal volgen. Toepassingen in de gezondheidszorg, zoals het prikken van bloed, is een domein waar bedrijven ook werken aan robotica-oplossingen. Bekijk deze video die ik bij Vitestro maakte:

Komt er meer aandacht voor maatschappelijke waarden en ethiek?

Maatschappelijke impact

Naast allerlei toepassingen rondom artificiële intelligentie, merk ik dat er ook meer gesprekken gaan over de maatschappelijke impact van technologie. Denk aan de duurzaamheid van AI, privacy, het gebruik van dit soort toepassingen door hackers en criminelen en de groeiende macht van technologiebedrijven.

Teneur over technologie verandert

Na een congres in Leiden in september 2024 kon ik deze tendens nog wat beter plaatsen. Daar vond namelijk het congres Brave New World plaats.

Dit congres vind ik al jaren een uitgelezen plek om signalen van verandering op te pikken. Dit komt doordat de samenstellers gedurfde keuzes maken over de sprekers. De sprekers zijn vaak uitgesproken wetenschappers, prikkelende kunstenaars of visionaire start-up ondernemers.

Tijdens de pauze sprak ik met directeur Alexander Mouret over de thema’s van het congres door de jaren heen. Zijn observatie:

In het begin was de teneur dan technologie veel problemen zou oplossen. De vibe was heel optimistisch. Dit is gekanteld, nu gaat het steeds vaker over de nadelen en risico’s van techniek.

Toekomst van onverschilligheid

Zo ook het thema van de editie van 2024, dat was de ‘Toekomst van Onverschilligheid’. Een thema met een pessimistische insteek.

Opvallend vond ik dat de sprekers het thema onverschilligheid anders interpreteerden. Is onverschilligheid het tegenovergestelde van empathie, aandacht of iets anders? Hetzelfde gold voor de oplossingen die werden aangedragen.

Dit zijn de ideeën die me bij blijven:

• Ignaas Devisch stelt dat pure empathie niet voldoende is voor maatschappelijke oplossingen. Waarom? Devisch: ‘Empathie vernauwt ons bewustzijn.’
• Anjuli Bedi presenteert Beneficial Intelligence als een nieuwe benadering waarbij AI wordt ingezet om mensen dichter bij elkaar te brengen. Principes achter BI zijn o.a. mensgerichtheid en het bereiken van positieve maatschappelijke impact.
• Liselore Tissen onderzoekt hoe massareproductie van kunst kan leiden tot onverschilligheid. Denk bijvoorbeeld aan het Meisje met de Parel van Johannes Vermeer of De Sterrennacht van Vincent van Gogh.

Welke keuzes maken we nu?

De legendarische Amerikaanse informaticus en auteur Jaron Lanier was via een online verbinding de uitsmijter van de eerste congresdag. Hij deelde zijn inzichten over de keuzes die zijn gemaakt bij de ontwikkeling van het internet.

Hij stelde dat vanwege nucleaire dreiging in de jaren zestig en zeventig, het Amerikaanse leger per se een onverwoestbaar gedistribueerd netwerk wilde. Om deze veerkracht te bereiken, werd informatie in pakketten verdeeld en zonder centrale autoriteit verzonden. Dit maakte het moeilijk om consistent de bron en eigendom van informatie te traceren.

Daardoor vervielen een paar essentiële ontwerpprincipes, die wetenschappers, ingenieurs en andere betrokkenen destijds belangrijk vonden. Onder andere de onherroepelijke herkomst van informatie. Zo had elk datapakket metadata kunnen bevatten over de oorspronkelijke maker en de rechten erop.

De huidige inrichting van het internet is niet rechtvaardig. Platformen zoals Google, Meta en Microsoft exploiteren het gebrek aan herkomstcontrole om data vrij te verzamelen en te gebruiken.

De oproep van Jaron is om dit principe van herkomst weer in te bouwen om de dominantie van grote technologiebedrijven tegen te gaan. In zijn woorden:

Build back the backlinks!

Wat is de les voor deze tijd? Op basis van de geschiedenis van het ontwerp van het internet moeten we nu met AI en andere technologieën systemen ontwerpen waarin de herkomst en eigenaarschap van data onlosmakelijk verbonden zijn met het gebruik ervan. Dan maken we niet de fout als bij het ontwerp van het internet.

Net als toen staan we nu voor keuzes waarvan de effecten niet direct zichtbaar zijn.

De natuur als oplossing komt de laatste tijd steeds meer op in de media en wetenschap.

Natuur als oplossing

Het gaat totaal niet goed met de planeet en de natuur. Denk aan de opwarming van de aarde, de afname van biodiversiteit, plastic in de oceanen, vervuiling van (zoet) water, en andere planetaire grenzen die we hebben overschreden.

In de aanpak van de klimaatcrisis en aanverwante problemen zijn er volgens auteur Charles Mann twee paradigma’s:

• tovenaars denken dat we met wetenschap en technologie oplossingen vinden;
• profeten denken dat we als mens ook moeten veranderen: minder consumeren, minder vliegen, etc.

Wat zijn trends en ontwikkelingen binnen beide paradigma’s?

Technologische oplossingen van de tovenaars

Het wereldbeeld van de tovenaars is dat wetenschap en technologie de grote wereldproblemen kunnen oplossen. En er zijn zeker tekenen dat ze gelijk hebben, zeker wat betreft de transitie naar hernieuwbare energie.

Dit zijn een paar berichten die me opvallen:

• Follow the money. In 2024 werd wereldwijd 2 biljoen dollar geïnvesteerd in hernieuwbare energie, zoals zonne- en windenergie. Dit is twee keer zoveel als de investeringen in fossiele energie, zoals olie, kolen en gas. Bron: International Energy Agency.
• Doorbraak: wetenschappers aan de Ulsan National Institute of Science and Technology in Zuid-Korea hebben een transparante zonnecel ontwikkelt. Mogelijke toepassingen is om de cellen op glas te plaatsen, denk aan ramen of aan smartphones.
• Bijzonder: in Valencia, Spanje, plaatsen ze zonnepanelen op en rond begraafplaatsen. Dit genereert 440.000 kilowatt energie per jaar. Leuk detail, het project heet Requiem in Power, oftewel RIP.

Paradigma oplossingen van de profeten

De profeten betogen dat de mens moet veranderen. Dat zit deels in andere gedrag, maar ook door anders naar de relatie met de natuur en dieren te kijken.

Zo las ik een artikel over een kudde rondlopende bizons in het Roemeense Tarcu-gebergte. Door hun begrazing stimuleren ze de groei van planten. Per jaar zorgt dit voor het vastleggen van ruim 54.000 ton koolstof.

Het Roemeense project is een voorbeeld van rewilding, een radicaal andere manier van natuurbeheer. Het vraagt een ander perspectief van de mens. Als beheerder speelt de mens een minimale rol. Het ecosysteem reguleert zichzelf zoveel mogelijk.

Toverende profeten

Is het ook mogelijk om beide wereldbeelden te verbinden? Dat we profetische tovenaars krijgen? Of toverende profeten?

Een inspirerende plek waar ik zo’n mix hoop te vinden is de Dutch Design Week (DDW) in Eindhoven. De DDW vindt door heel Eindhoven plaats en geldt als een van de grootste designfestivals in Europa. Tijdens de DDW zijn er exposities van ontwerpers, kunstenaars en wetenschappers, naast lezingen en workshops.

Net als de afgelopen jaren bezocht ik in oktober 2024 de DDW. Dit zijn een aantal projecten die vallen in de mix van profetie en tovenarij.

• Carbyon is een Nederlandse startup die Direct Air Capture-machines ontwikkelt die CO2 uit de lucht kunnen afvangen.
• Releaf maakt bioplastic van planten zoals mais en suikerriet, en uit plantenafval.
• Vattenfal vroeg aan ontwerpers voor ideeën om windmolens op andere manieren te hergebruiken.

Ik ben benieuwd of deze projecten in de komende jaren echt impact gaan maken.

Als je me wil inhuren voor een lezing of presentatie over dit onderwerp, neem dan contact met me op. Of kijk eerst op de pagina Trends 2040 voor meer informatie, voorbeelden en referenties.