Langer leven & onsterfelijkheid: methoden & impact

Langer leven. Wat kun je doen om langer te leven? Wil je gezond oud worden? Wat moet je eten en wat moet je in je leefstijl doen om langer te leven? Wat zijn inzichten en ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek naar langer leven? Hoe zorgen technologie en bedrijven dat we langer kunnen leven? Waarom willen ze dat?

Oud worden

Mijn eigen leefstijl probeer ik zo in te richten dat ik zo gezond mogelijk blijf. Sterker nog, ik probeer alles uit. Wat is de meest ideale voeding? Welke supplementen moet ik slikken? Hoe moet je bewegen en trainen? Hoeveel stress is goed voor je?

Je leefstijl heeft heel veel invloed op hoe oud je wordt. Rook je? Eet je ongezond? Heb je last van chronische stress? Drink je teveel alcohol? Heb je genetische aanleg voor bepaalde aandoeningen? Heb je een kwalitatief rijk sociaal leven? Al deze factoren beïnvloeden je levensverwachting.

Maar wat als je leefstijl straks minder belangrijk is? Bedrijven, technologische ontwikkelingen en wetenschappelijke doorbraken op het gebied van veroudering en anti-aging zorgen straks dat langer leven veel makkelijker wordt. Misschien zijn we als mensheid ooit in staat om veroudering terug te draaien.

N.B. Ik schreef ook een uitgebreid artikel over anti-aging.

Waarom langer leven?

In dit artikel lees je over hoe je langer kan leven door een wat voor onderzoek de wetenschap doet naar langer leven en hoe technologie ons hierbij kan helpen. Verder heb je straks meer zicht op de impact van langer leven (5x) en pillen die je moet slikken om veroudering tegen te gaan (3x).

Voor het schrijven van dit artikel organiseerde ik een Biohacking Meetup (Utrecht) en was ik aanwezig bij de Singularity University Summit the Netherlands (Amsterdam) en het EHA Symposium (Brussel). Op de Permanent Beta dag (maart 2018) en Club Cele (april 2018) vertelde ik zelf over de doorbraken in wetenschap en technologie op het gebied van langer leven.

Een video van mijn lezing over langer leven en de presentatie die ik hiervoor gebruikt heb, staat in mijn artikel over anti-aging [link onderin].

Daarnaast houd een mindmap bij van hoe de diverse concepten met elkaar samenhangen. Je kan het zien als een soort van samenvatting van dit artikel.

Mindmap met een samenvatting van welke concepten ik belangrijk vind en hoe ze met elkaar samenhangen.

---

Video langer leven

In 2019 heb ik professor Andrea Maier geïnterviewd over langer-leven en onderzoek naar veroudering. Bekijk het interview hieronder:

In mei 2017 werd ik geïnterviewd over langer leven door Valerio Zeno in het programma Valerio4ever (BNNVARA). Bekijk het fragment hieronder:

---

Wetenschap langer leven

Onderzoek naar langer leven. Anti-Aging staat voor inspanningen van bedrijven, landen, organisaties en wetenschappelijke instellingen om ouderdom tegen te gaan en wellicht zelfs terug te draaien.

Nederland speelt hier ook een belangrijke rol in. In 2017 werd op de afdeling Moleculaire Genetica van het Rotterdam Erasmus Medisch Centrum een grote doorbraak gedaan in onderzoek op muizen. Met een verjongingsmiddel werden oudere muizen een stuk beweeglijker en gingen bepaalde organen weer beter functioneren.

De excentrieke miljonair Darren Moore ging zelfs zo ver om het middel bij zichzelf uit te proberen [link onderin]. Dit leidde overigens niet direct tot een verjonging van zijn lichaam, maar geeft wel aan dat sommige mensen bereid om hier ver in te gaan.

Onsterfelijkheid onderzoek

Tijdens de Singularity University Summit (2016) sprak ik met Kris Verburgh. Zijn lezing ging over veroudering en geneeskunde. Hij vertelt dat 86% van de kosten van geneeskunde op gaat aan veroudering.

Maar veroudering, is dat eigenlijk niet iets geks? Niet volgens hem. Hij haalt voorbeelden uit de natuur aan, zoals een hydra. Dat is een hydroïdpoliep die in tropische wateren leeft. De hydra kan zichzelf verjongen. Of kwallen. In de Meetup vertelde Khannea trouwens dat er kwallen zijn die onsterfelijk zijn.

Maar de mens kan zichzelf ook verjongen. Hij vertelt dat het bijzonder is dat een baby wordt geboren. De baby wordt namelijk geboren uit een eicel die al jaren in het lichaam van een vrouw zit. Die gaat van een jaar of 30 weer naar 0. Hoe kunnen we leren van dit biologische proces?

Zijn visie is dat veroudering een ziekte is. Een ziekte die ontstaat door evolutionaire verwaarlozing. Dit komt door de natuur. Vanuit de evolutie gedacht is je leven niet meer noodzakelijk na je dertigste. Dan moet jij je al hebben voortgeplant.

Vooruitgang medische technologie

Nu kunnen we de natuur verslaan. Hij gelooft in de voortgang van medische technologie. In de toekomst kunnen we bijna alle ziekten genezen. Geneeskunde wordt precies en persoonlijk.

Later heb ik Kris Verburgh nog geïnterviewd voor mijn podcast [link onderin]. We spraken over een aantal methoden om langer te leven, zoals rapamycine, stamcel therapie, telomeren, AGE’s, NAD+ en epigenetica. Hij verwacht het meeste van de vooruitgang in het onderzoek naar epigenetisch programmeren en het opruimen van senecente cellen.

Zijn verwachting, die ik ook deel, is dat er straks niet één pil of oplossing is. Kris Verburgh: ‘Waarschijnlijk hebben we over 10 jaar een vaccin tegen veroudering, maar onderga je daarnaast ook andere therapieën zoals gentherapie of epigentisch programmeren’.

Wie is Aubrey de Grey?

Wetenschappers onderzoeken het effect van ouder worden op organen, op cellen, op het brein en nog veel meer. Zodra je weet hoe veroudering werkt, dan kun je proberen dat proces te stoppen of misschien wel om te draaien. Krijgen we dan scènes zoals de film ‘A Curious Case of Benjamin Button’, waarin iemand steeds jonger (in plaats van ouder) wordt? In de foto boven zie je een scène uit die film.

Het meest bekende instituut dat onderzoek doet naar veroudering en langer leven is SENS [link staat onderin]. De Chief Science Officer van SENS is de markante Aubrey De Grey. Hij is biomedisch gerontologist van professie. Dat is de term voor iemand die veroudering onderzoekt. Zijn visie is dat de eerste persoon die 1.000 jaar wordt, nu al is geboren.

Plat gezegd is veroudering de toename en opbouw van schade in cellen en organen. Dit is de focus van het meeste onderzoek wat er nu gebeurt op dit vlak. Je kan het vergelijken met een auto. Als één van de banden het begeeft, dan vervang je toch die band. Waarom zou dat anders zijn voor mensen?

De schade in cellen en organen leidt tot allerlei aandoeningen. De drie belangrijkste oorzaken van de dood zijn momenteel hart- en vaataandoeningen (1), kanker (2) en hersenaandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer en Parkinson (3). Door sterfelijkheid op te lossen, lossen we ook deze ziektes op.

Eeuwlingen

Op de Eurosymposium on Healthy Ageing (EHA) in Brussel in september 2016 sprak ik met Victor Björk over onderzoeken naar mensen die heel oud worden. Als in: mensen die ouder dan 110 worden. Dit zijn super-eeuwlingen. Opvallend genoeg zijn er veel meer vrouwen dan mannen die zo oud worden, maar dit kunnen ze nog niet verklaren.

Uit een onderzoek in juni 2018 uit Italië onder een groep mensen die ouder waren dan 105 jaar bleek dat er geen bovengrens is voor de menselijke levensduur. In de leeftijd van 65 tot 80 jaar neemt het sterfterisico exponentieel toe om daarna af te vlakken [link onderin]. Dit biedt hoop voor wetenschappers: is het mogelijk om biologische verouderingsprocessen af te remmen of terug te draaien?

Tijdens het congres in 2016 liet Victor Björk interessante statistieken zien. Zo neemt de kracht van het immuunsysteem exponentieel af naarmate je ouder wordt. Ze meten dit onder meer door het analyseren van bloed en kijken dan naar het aantal witte bloedlichamen. Naast bloed zien de onderzoekers ook veranderingen in de samenstelling van je darmbacteriën. De bacteriën in je darmen zijn van vitaal belang voor het afbreken van schadelijke stoffen zoals AGE’s (Advanced Glycation End Products).

Het einde van het symposium was een paneldiscussie. Bijna iedereen in de zaal (40 mensen) was ervan overtuigd dat veroudering een ziekte is. Dat is een paradigma verandering. Ziektes als Alzheimer, Parkinson of hartaanvallen zijn een gevolg van veroudering. Niemand heeft problemen met het tegengaan van Alzheimer. Maar als het gaat om het tegengaan van veroudering, dan wordt het een ander verhaal.

De uitdaging is om dit duidelijk te maken voor de maatschappij, wetenschap en overheden. Dat brengt ook wel weer gevaren met zich mee. Als veroudering een ziekte is, dan kan het voor grote farmaceuten een argument zijn om meer medicijnen te verkopen.

---

Langer leven technologie

Technologie kan ons ook helpen om langer te leven. Eerder heb ik bijvoorbeeld een bijeenkomst georganiseerd over 3D bio printen. Als mijn lever ‘op’ is, kan ik dan een nieuwe printen? [link naar 3D bio printen staat onderin]

Calico is een bedrijf dat door Google is opgericht. De doelstelling van het bedrijf is het bestrijden van ouderdom en het verlengen van het leven van mensen. Zelfs voor Alphabet (het moederbedrijf van Google) met haar zoekmachine, de bril en auto’s die zelf rijden, is dit een ambitieus doel. Neem deze quote van Bill Maris, de bestuursvoorzitter van Google Ventures. Hij zegt: ‘Ik hoop lang genoeg te leven om niet dood te hoeven gaan.’

Op de Biohacking Meetup vertelde Khannea over de twee fases in het onderzoek naar veroudering. Fase 1 is het tegengaan van veroudering. Fase 2 is het omdraaien van veroudering. Volgens haar staan nu we aan het begin van fase 1. De reden hiervoor is dat we onze evolutionaire mogelijkheden maximaal hebben ‘uitgenut’. Op een natuurlijke wijze kunnen niet heel veel ouder meer worden. 

Zij ziet veroudering als een aandoening die we kunnen verhelpen, juist nu door het gebruik van innovatieve technologie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan nanotechnologie (om afval te verwijderen) en therapieën met stamcellen (om cellen te vervangen).

Langer leven bedrijfsleven

Andere voorbeelden zijn bedrijven zoals Human Longevity Inc. en Alkahest [links onderin]. Human Longevity is opgericht door onder meer Peter Diamandis en Graig Venter (samen met andere onderzoekers was hij de eerste die het menselijk genoom in kaart bracht). De focus van Alkahest ligt op het ontwikkelen van therapieën om veroudering tegen te gaan op basis van bloed.

Vergeet ook niet het niveau van het individu. De bekende durfinvesteerder en technologie ondernemer Peter Thiel injecteert zichzelf bijvoorbeeld met vers bloed. Ray Kurzweil (Google) slikt dagelijks een berg pillen om zijn eigen veroudering tegen te gaan.

Jong bloed

De methode van Peter Thiel staat voor parabiosis. In 2018 kwam een onderzoek van Kalampouka in de media [link onderin]. Ze deden onderzoek naar het toedienen van plasma van jonge mannen en oude mannen bij een spiercel. Het bleek dat de cel in zogenaamde jonge plasma sterker reageerde op een beschadiging dan de oude plasma.

Hoewel dit type onderzoeken nog steeds in laboratoria wordt gedaan, weerhoudt dit bedrijven niet om deze therapie aan te bieden. Bij het bedrijf Ambrosia Plasma kun je terecht voor jong bloed [link onderin]. Momenteel kun 1 liter kopen voor 8.000 dollar en 2 liter voor 12.000 dollar (prijspeil 2018).

Het bedrijf publiceerde zelf resultaten van een onderzoek onder 600 klanten. Dat ze het zelf naar buiten brachten, maakt dat je hun berichtgeving met een gezonde dosis scepsis moet bekijken. Maar ze geven zelf aan dat onder hun cliënten de hoeveelheid amyloids en antigenen die gelinkt worden aan kanker en de ziekte van Alzheimer met 20% is gedaald.

Een andere onderzoeker, Tony Wyss-Coray van Stanford University, is daarom ook op zijn hoede: ‘Er is nog geen klinisch bewijs dat deze therapie werkt.’

Doorbraken

Op het EHA sprak ik met Sven Bulterijs over bedrijven die investeren in het tegengaan van veroudering en het meten van veroudering. De meest interessante doorbraken gaat om het integreren van een aantal innovatieve Research & Development methoden: big data, nieuwe modellen (zoals 3D bioprinten), wiskundige modellen en ‘multi omics’ (onder meer het menselijk genoom).

Zijn oproep is om het onderzoek naar veroudering te versnellen. Niet alleen door het investeren van meer middelen, maar ook door het versimpelen van wetgeving en door meer aandacht te vragen voor het onderzoek. Het meest prikkelende was zijn oproep om het principe van ‘first, do no harm’ los te laten. Dat beperkt de huidige snelheid van technologie ontwikkeling en innovatie.

Mijn gevoel: dat is nogal wat.

Pillen voor langer leven (3x)

Tot slot, bestaan er pillen om langer te leven? Er zijn een aantal interessante wetenschappelijke onderzoeken gedaan.

1. Rapamycine
2. Metformine
3. NAD+

#1 Het meest veelbelovend is rapamycine. In een onderzoek met muizen, zorgde dit stofje ervoor dat ze 60% langer bleven leven. Rapamycine is ontwikkeld als een antibioticum, maar het wordt nu ook gegeven aan transplantatie patiënten omdat het de afweer afzwakt. Rapamycine zet cellen in de onderhoudsmodus, volgens onderzoeker Calkhoven in de Volkskrant. Het vertraagt de aanmaak van eiwitten en zorgt voor het sneller opruimen van afval in het lichaam.

#2 Het meest gebruikte gebruikte medicijn tegen diabetes is metformine. Uit een onderzoek van de Katholieke Universiteit Leuven bleek dat metformine de productie van zuurstofdeeltjes in de mitochondriën verhoogt [link onderin]. Hoewel deze deeltjes eiwitten en DNA beschadigen, hebben ze op de lange termijn een positief effect. Hoofdonderzoeker De Haes en zijn collega’s deden dit bij rondwormen. ‘De wormen verouderden dus niet enkel trager, ze bleven ook langer gezond’.

Uit het onderzoek blijkt nochtans dat metformine de productie van schadelijke zuurstofdeeltjes in de mitochondriën, de ‘energiefabrieken’ van elke cel verhoogt. Deze ongewenste zuurstofdeeltjes kunnen weliswaar eiwitten en DNA beschadigen, maar De Haes toonde aan dat als er geen te grote hoeveelheid vrijkomt ze op lange termijn een positief effect hebben

#3 Het is een molecuul die zich in alle levende cellen bevindt. NAD+ staat voor nicotinamide adenine dinucleotide. De hoeveelheid van deze moleculen in je lichaam neemt af als je ouder wordt. De functie van de molecuul is om veroudering in de cel tegen te gaan [link onderin].

Onderzoekers van Harvard gaven oudere muizen meer NAD+ moleculen waarna ze er jonger uit gingen zien en uiteindelijk langer leefden. Onderzoeker David Sinclair: ‘Dit komt heel dichtbij de fontein van de jeugd’. Momenteel wordt het middel getest bij mensen.

#Bonus. Aubrey de Grey noemt een aantal pillen en supplementen, waaronder de eerder genoemde rapamycine en metformine. Daarnaast noemt hij tot mijn verrassing ook aspirine. Aspirine kan in kleine hoeveelheden bloedklontering tegengaan. Daarom wordt soms aangeraden om dagelijks een kwart tot een halve aspirine te slikken.

• N.B. In mijn artikel over anti-aging schrijf ik over meer pillen tegen veroudering [link onderin]!

---

Impact (5x)

Maar wat als we veroudering kunnen vertragen of zelfs kunnen terugdraaien? Een heleboel mensen zijn, al dan niet terecht, huiverig voor zo’n scenario. Wat zijn de meest voorkomende kritiekpunten en uitdagingen?

1. Associaties met fascisme
2. Kwaliteit van leven
3. Geld
4. Te veel mensen
5. Ongelijkheid

#1 Het is lastig om voorspellingen te doen. Veel mensen halen er donkere toekomstbeelden bij of betrekken fascisme erbij. Volgens Khannea vertroebelt dat de discussie over deze ontwikkelingen. Kris Verburgh is het hiermee eens: ‘We moeten voorkomen dat er een biologische aristocratie ontstaat’.

#2 We gaan niet alleen langer leven, maar de kwaliteit van leven gaat ook omhoog. Het is niet dat je 80 jaar blijft, inclusief alle gebreken. Nee, straks kun je honderden jaren leven met het lichaam van een twintigjarige.

Sterker nog, er zijn toekomstdenkers die vinden dat menselijk lijden voorkomen kan worden. Maar maakt tegenslag het leven juist niet interessant?

#3 Geld. In de toekomst laten we veel meer werk door robots doen. Dat is niet erg, maar maakt wel dat we moeten nadenken over vormen zoals het basisinkomen. Met de kosten valt het volgens haar ook wel mee. We betalen veel minder voor de gezondheidszorg en dingen zoals een pensioen of AOW zijn niet meer nodig.

#4 Overpopulatie. Wat gebeurt er als iedereen veel ouder wordt? Zijn er dan niet teveel mensen op aarde? Volgens Khannea valt dat wel mee. ‘We zijn nu met 6 miljard, maar we hebben nog ruimte op aarde voor 13 miljoen mensen.’

Als we daar overheen gaan? Khannea: ‘Tegen die tijd leven we als mensheid ook in de ruimte. We hebben dan planeten en asteroïden gekoloniseerd.’We hebben dan de beschikking over 6.000 keer het oppervlakte van de aarde.

#5 Ongelijkheid. Dit vind ik zelf de meest interessante. Wat als we straks de mogelijkheid hebben om 20 IQ punten slimmer te zijn? Dat is een keuze die je kan maken voor je eigen kind. Maar je hebt ook de keuze om daar niet aan mee te doen. Dat zijn nogal ethische dilemma’s. Ik schreef ook artikelen op dit gebied, zoals over human enhancement, de supermens en technologie ethiek [links onderin].

Groeit de kloof tussen rijke ondernemers die de mogelijkheid hebben om langer te leven en mensen die niet de middelen hebben? Of die dit vanuit hun eigen principes, religie of waarden niet willen?

---

Nederland

Hoe zit het dan momenteel in Nederland? In juni 2018 presenteerde het RIVM een rapport naar de stijgende levensverwachting. In het uiterste scenario stijgt de gemiddelde levensverwachting in 2040 tot 95 jaar. Het aantal mensen van 100 jaar en ouder zal in 2040 verviervoudigen.

Maar zijn dat dan ook meer jaren in goede gezondheid? Volgens hetzelfde rapport hebben we in 2040 op 65-jarige leeftijd nog 14 jaar in goede ervaren gezondheid in het vooruitzicht en 16 jaar zonder beperkingen.

Consequenties

Ik vind het fascinerend. Niet alleen voor mezelf. Ik zou zelf ook wel gewoon heel erg oud willen worden. Dat zou iedereen wel willen. Je kunt er allemaal bezwaren bij hebben. Met name als het gaat om de maatschappelijke implicaties.

• We hebben toch al overbevolking?
• Dit is wel egoïstisch!
• We hebben toch niet voor niets in ons leven geboorte en dood?

Allemaal terechte punten van kritiek. Toch zijn er ook weer argumenten om wel te pleiten voor onderzoek tegen veroudering. Als je het woord veroudering vervangt voor woorden zoals ‘Alzheimer’ of ‘hartaanval’, dan zijn veel minder mensen tegen onderzoek. Het is vanuit welk perspectief je kijkt naar deze ontwikkelingen.

Een tweede argument is dat mensen die langer leven, ook veel minder lang ziek zijn. Mensen die heel oud worden, die zijn (ondanks alle genetische, sociale en culturele verschillen) over het algemeen gezonder. De tijd dat ze ziek zijn voordat ze overlijden, is korter dan bij mensen die minder oud worden [link naar het onderzoek staat onderin].

Vanuit verschillende perspectieven is dit een interessant inzicht. Niet alleen het lijden van mensen is minder. Maar je kan ook nog veel langer alles doen wat je wil doen en het kost de maatschappij minder geld.

Daarnaast lijkt het me fijn om langer te leven. Dat is helemaal niet eng. In het Belgische Nieuwsblad komt een directeur van een verzorgingshuis aan het woord: ‘Hier woont een honderdjarige die zich volop amuseert, en een vrouw die tientallen jaren jonger is, maar al levensmoe is. Op geluk staat geen leeftijd.’

Maatschappelijke impact

Wat je er ook van vindt, het is een ontwikkeling die momenteel heel hard gaat. Zeker als organisaties zoals Google zich er mee bezig houden. Ziek zijn, dat wil niemand. Maar als het tegenovergestelde gebeurt? Dat iedereen heel lang gezond is?

Dat zorgt voor een heel ander gesprek. Veel meer over ethiek en de maatschappelijke impact. Neem deze voorbeelden:

• Hoe zit het met ons pensioenstelsel als mensen extreem veel ouder worden?
• Gaan we dan ook veel langer werken?
• Gaan we dan ook anders om met euthanasie?
• Wat betekent het psychisch als je weet dat je 300 jaar wordt?
• Blijf je dan wel gelukkig?
• Wat doen we dan met cryonisme? (dit zijn mensen die zichzelf hebben ingevroren en wachten tot er een oplossing is voor de aandoening waar ze aan lijden)

Nieuwe levensfasen

Een paar lijnen zijn nu al wel zichtbaar. Volgens Lynda Gratton, hoogleraar aan de London Business School, ontstaan er nieuwe levensfasen. ‘Dit zie je nu al met twijfelende millenials en digital nomads. Zij realiseren zich al dat ze langer te tijd hebben om uit te vinden wat ze willen doen met hun leven’.

Een ander gevolg is dat liefde, relaties en familieverbanden zullen veranderen. Zo is de stijging van het aantal scheidingen momenteel het hoogst onder vijftigplussers. Het kan ook betekenen dat het weer normaler wordt dat kinderen hun hoogbejaarde ouders in huis nemen. Ken Smith is één van de directeuren van het Center on Longevity van Stanford University, dat in Silicon Valley onderzoek doet naar veroudering. Volgens hem ontstaan er daardoor nieuwe gezamenlijke woonvormen.

Met betrekking tot werk en carrières zullen mensen waarschijnlijk meerdere carrières krijgen in plaats van één. Ook op de werkvloer zullen meer ouderen tot op een hogere leeftijd blijven werken. In een interview met de NRC wijst Smith op autofabrikant BMW en adviesbureau Accenture. Bij BMW ging de productiviteit met oudere werknemers omhoog en bij Accenture bleek dat oudere teams minder verloop en verzuim kennen.

Conclusie

Mijn conclusie: dit is een intrigerend thema waarin nog heel veel gaat gebeuren de komende jaren. Maar hoe snel gaat het? In de podcast vertelt Kris Verburgh me dat het uitvoeren van klinisch wetenschappelijk onderzoek tussen de 5 en 10 jaar duurt. ‘Misschien dat als je in 2050 nog leeft, dat je dan asterfelijk kan zijn’.

Niet alleen technologische ontwikkelingen, maar ook radicale innovaties en vooral de gigantische maatschappelijke impact hiervan. Nu denken we nog dat ouderdom en dood gaan ‘erbij’ hoort, maar dit ligt ook aan ons huidige wereldbeeld. Met de voortgang in technologie worden ethische, religieuze, politieke, juridische en demografische aspecten, zoals ik die aanstipte bij het stuk over Impact, steeds belangrijker.

---

Ik eindig met een meer praktisch deel over wat je nu alvast kan doen.

Wat te doen?

Wil je zelf langer leven? Wil je niet wachten tot alle technologie om langer te leven gereed is of dat er echt pillen zijn tegen veroudering? Volgens microbioloog Bruce Lipton is het verminderen van stress één van de belangrijkste dingen die je nu kan doen. Hij is een pionier op het gebied van epigenetica [link onderin]. Zijn overtuiging is dat stress een negatieve fysieke impact heeft op je gezondheid. De beste manieren om stress tegen te gaan is meditatie, optimisme en sociaal contact.

Een gerelateerd onderzoek komt uit 2014 en gaat over de perceptie op ouderdom. Onderzoekers van Yale lieten groepen proefpersonen impliciet en expliciet in contact komen met positieve stereotypen. Het bleek dat impliciete berichtgeving een effectieve manier is om de negatieve stereotypen over ouder worden in onze cultuur te doorbreken.

In een interview met het NRC geeft Ken Smith aan dat de meeste winst zit in redelijk simpele aanpassingen in de leefstijl: ‘Beweeg. Eet geen troep. Zorg voor een sociaal leven’. Met name dat laatste is belangrijk: ‘We zien steeds duidelijker dat eenzaamheid voor levensverwachting bijna hetzelfde doet als roken.’

Tot slot, zorg voor een doel in je leven. Uit een Harvard onderzoek uit 2017 kwam naar voren dat een sterker gevoel van doel en betekenis in het leven zorgde dat ouderen langer fysiek fit bleven.

Calorierestrictie

Een bekendere methode om langer te leven is calorierestrictie. In een onderzoek met rondwormen leidde dit tot een langere levensverwachting van 42 tot 50% [link onderin]. Bij muizen tot ongeveer 30%. Om die reden heb ik dit overigens zelf een keer geprobeerd. Ik besloot om 5 dagen niet te eten [link onderin].

Er zijn echter wel wat beperkingen, met name in de transfer van deze resultaten naar een mensenleven. In een laboratorium opstelling krijgen de proefdieren hun hele leven minder eten en worden de andere factoren gecontroleerd. Het leven van ons als mens is te complex en te diffuus. Toch is niet te veel eten en voorkomen dat je bijvoorbeeld obesitas krijgt, een bewezen methode om minder snel ziekten en aandoeningen te ontwikkelen. Dit kwam bijvoorbeeld aan bod in mijn podcastinterview met Rob van Berkel [link onderin].

---

Spreker langer leven

In april 2019 gaf ik een lezing over de impact van langer leven op de Biohacking Conference in Riga, Letland.

Bekijk de presentatie hieronder.

Mijn presentatie over langer leven

Meer weten

Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact met me op als je vragen hebt! Ook als je me wil uitnodigen om een lezing of webinar te geven bij je bedrijf, op je congres, symposium of bijeenkomst.

Deze ontwikkeling bespreek ik dan vanuit de bredere context van biohacking en de supermens:

• Spreker supermens

Kijk trouwens naar mijn lezingen pagina voor een overzicht van waar en waarover ik heb gesproken.

---

Leeslijst

Dit artikel gaat nog dieper in op de wetenschap en technologie rond anti-aging:

• Wat is anti-aging? (inclusief een video van een lezing van mij over dit onderwerp!)

Eerder schreef ik deze artikelen die gerelateerd zijn aan het onderwerp:

• Wat is het transhumanisme?
• Wat is 3D-bioprinten?
• Wat is epigenetica?
• Wat is human enhancement?
• Wat is de supermens?
• Wat is technologie ethiek?

In mijn podcast heb ik het ook regelmatig over dit thema.

Je kan deze interviews ook luisteren in je smartphone app via iOS of Spotify.

Aflevering 85 is met Aubrey de Grey, Stephen Cave en Peter de Keizer.

Aflevering 81 is met professor Andrea Maier (VU Amsterdam en University of Melbourne)

Aflevering 60 is met Kris Verburgh over technologieën om veroudering terug te draaien.

Aflevering 10 in de podcast reeks Bionic Man van BNR en het Financieel Dagblad ging over onsterfelijkheid.

Na een het Fakton Forum 2018 heb ik Peter de Keizer geïnterviewd over anti-aging, Proxofim, senecente cellen en nog meer.

Voor de podcast Cartish Radio werd ik in 2018 geïnterviewd over langer leven:

Ik heb diverse video interviews gemaakt over dit thema:

In 2018 interviewde ik Joao Pedro de Magalhaes van de University of Liverpool over het meest recente onderzoek naar langer leven. Volgens hem is genetische modificatie momenteel de beste methode om langer te leven, hoewel dit nu nog vooral in het laboratorium wordt getest.

Niet iedereen is positief over de ideeën in de wetenschap over langer leven. Zo heeft Stephen Cave van de University of Cambridge de verhalen over onsterfelijkheid onderverdeeld in 4 type verhalen. Dit zijn de elixer, de wederopstanding, de ziel en nalatenschap (een soort onsterfelijkheid door je werk of ideeën).

Bekijk het interview hieronder.

Op de Biohacker Summit 2017 in Helsinki had ik een interview met Alexander Fedintsev (Open Longevity) over dit onderwerp.

Bekijk de video hieronder.

Op de Singularity University the Netherlands Summit 2016 sprak ik met Kris Verburgh over langer leven. Bekijk de video hieronder.

Ik kom regelmatig gevraagd in de media over dit onderwerp:

• Uitzending Valerio4ever (BNNVARA)

Dit zijn andere bronnen en links die ik heb gebruikt:

• Boek Dirk Schyvinck
• Organisatie SENS
• Onderzoek dat mensen die langer leven minder lang ziek zijn
• Bedrijf Calico
• Bedrijf Human Longevity Inc.
• Bedrijf Alkahest
• Website Daren Moore
• Onderzoek van Kalampouka
• Bedrijf Ambrosia Plasma
• Onderzoek calorierestrictie rondwormen
• Onderzoek calorierestrictie muizen
• Onderzoek metformine
• Onderzoek NAD+
• Artikel NRC over langer leven
• Onderzoek Science naar maximale levensduur
• Rapport RIVM

Ben jij bezig met langer leven? Wat doe je daaraan? Hoe denk jij er over?