Invloed technologie op samenleving. Wat zijn de meest recente technologische ontwikkelingen in Nederland, wat zijn de nadelen en wat is de impact op de mens?

Invloed technologie

Na het lezen van dit artikel heb je een beter beeld wat de invloed van technologie is op de mens en de samenleving. Daarvoor schrijf ik eerst over de meest relevante technologische trends op dit moment, de nadelige gevolgen van technologie en ethische vraagstukken.

De belangrijkste punten uit dit stuk zet ik alvast voor je op een rij.

  1. De belangrijkste technologische ontwikkelingen voor de komende jaren zijn kunstmatige intelligentie en biotechnologie.
  2. De impact van technologie reikt verder dan de directe toepassing in producten of diensten. Het kan ook de samenleving beïnvloeden, vaak op manieren die de wetenschappers en ontwerpers niet hebben voorzien.
  3. Bij technologische vooruitgang spelen menselijke factoren zoals macht en machtsmisbruik nog steeds een belangrijke rol. Oplossingen zijn niet technologisch, maar liggen in een gezonde organisatiecultuur en structuur.
  4. Technologie staat niet op zichzelf. Het gaat erom hoe mensen en organisaties het toepassen, plus wat wij als maatschappij wel verantwoord en niet verantwoord vinden.
  5. Een klassiek dilemma onder ethici is wanneer je de afweging over verantwoord gebruik van technologie moet maken. Te vroeg hinder je innovatie, terwijl als je te laat bent het kwaad al is geschied.

In de rest van dit artikel werk ik deze punten verder uit.

Opbouw artikel

Ik heb dit verhaal geschreven met inzichten van lezingen, workshops en webinars die ik zelf geef over dit thema. In mijn werk als futurist, futuroloog of trendwatcher vind ik het belangrijk om te vertellen over de invloed en impact van technologie op onze samenleving.

Wat ook leuk is om te vertellen is dat na afloop van elke lezing en workshop er bestuurders, managers, ambtenaren of andere medewerkers bij mij om te vertellen over nieuwe ontwikkelingen in hun vak. Die inzichten gebruik ik vervolgens weer in artikelen op mijn blog, zoals die jij nu leest.

Dit artikel is als volgt opgebouwd:

Tot slot kun je nog een aantal extra video’s bekijken, mijn mindmap zien, meer informatie vinden over mij als spreker en een leeslijst met bronnen raadplegen. Laat een reactie achter als je een vraag of opmerking hebt!

Als je me wil inhuren voor een lezing of workshop over dit onderwerp, neem dan contact met me op. Of kijk eerst op de pagina Trends 2040 voor meer informatie, voorbeelden en referenties.

Technologische ontwikkelingen Nederland

De samenleving is in volle transformatie. Een belangrijke drijfveer hierbij zijn megatrends (zoals de klimaatcrisis en groeiende ongelijkheid) en technologische ontwikkelingen.

Het is een verwarrende en tegelijkertijd veelbelovende tijd. Aan de ene kant zijn er plannen om leven te printen op Mars en zijn wetenschappers in staat om gedachten te lezen met een computer. Aan de andere kant zijn er momenteel nog steeds 100 miljoen mensen dakloos wereldwijd.

Impressie van de Brave New World conference. Een aantal van de inzichten komen uit deze conferentie, die ik in de afgelopen jaren bijna altijd bezocht. De foto, net als de header afbeelding, is van Annick Elzenga.

Juiste problemen?

Kortom, richten we onze aandacht wel op de juiste problemen? Als het gaat over de impact van technologische ontwikkelingen, dan zijn er vaak utopische of dystopische vergezichten. Wil het niet uitmonden in een dystopische toekomst zoals in films als Blade Runner 2049, The Matrix of Mad Max, dan moeten we nu nadenken over de impact van technologische ontwikkelingen.

We moeten niet te conservatief zijn en vooruitgang blokkeren, maar ook niet te progressief en nu keuzes maken waar we later spijt van krijgen. Juist om die reden ben ik geïnteresseerd in nieuwe technologie en met name de mogelijke gevolgen die het gaat hebben. Dat gaat vooral om de impact op de mens, bedrijven, organisaties, de overheid en de maatschappij. Wat voor praktische vragen roept dit op? Maar ook: wat voor ethische kwesties komen naar boven?

Technologie denker Kevin Kelly is daar optimistisch over. Zijn visie is dat we als mens beter worden in ethische vraagstukken, omdat we nu met de vooruitgang van kunstmatige intelligentie worden gedwongen om software deze regels mee te geven. Nell Watson is nu bezig met een project om dit daadwerkelijk te doen. Verderop kun je mijn interview met haar bekijken.

In dit deel schrijf ik over de belangrijkste technologische ontwikkelingen op dit moment.

Technologische ontwikkelingen

Wat zijn de belangrijkste technologische ontwikkelingen van dit moment? Daar schreef ik een aantal artikelen over op mijn blog:

In de rest van dit artikel richt ik me met name op deze ontwikkelingen:

  1. Internet of Things
  2. Big data en kunstmatige intelligentie
  3. Blockchain
  4. Human enhancement

#1 De zogenaamde Internet of Things. Allerlei apparaten worden aangesloten op het internet, niet alleen sensoren. Het bekende voorbeeld is de koelkast die kan communiceren met de supermarkt op het moment dat de melk op is en deze voor je bestelt. Hieraan gerelateerd: de toename van sensortechnologie, zowel in de openbare ruimte (denk aan smart cities) als ook bij de mens zelf (de quantified self beweging).

#2 Door de toename van sensoren en toenemende rekenkracht ontstaat ‘big data’. Dit zijn datasets die we als mens niet meer georganiseerd kunnen analyseren en interpreteren. Slimme algoritmes (oftewel: kunstmatige intelligentie) gaan ons hierin helpen.

Neem Ellie. Dit is een software die met gezichtsherkenning kan analyseren of iemand depressieve neigingen heeft en die leert hoe zij (of ‘het’) hierop moet reageren.

#3 De blockchain is een gedistribueerd grootboek. Met blockchain wordt de registratie van eigendom volgens experts sneller en veiliger. Het bekendste voorbeeld is het eigendom van geld, zoals bitcoin.

#4 Human enhancement staat voor het uitbreiden van de menselijke mogelijkheden. Neil Harbisson is een bekend voorbeeld hiervan. Met technologie heeft hij zijn zintuigen uitgebreid, hij is kleurenblind en kan nu kleuren horen via een schedelimplantaat. Verderop staat een video van mijn interview met hem.

In dit deel schrijf ik over de (mogelijke) nadelen van technologische vooruitgang.

Nadelen technologische ontwikkelingen

Wat zijn de nadelen van technologische ontwikkelingen? Zelf voer ik hier vaak gesprekken en debatten over. Is technologie van zichzelf positief of negatief? Een bekend voorbeeld is een mes. Je kan deze technologie gebruiken om brood te snijden, maar er ook iemand ernstig mee verwonden.

Kortom, het gaat om de toepassing van technologie. In grote lijnen zijn er op dit moment een paar (technologische) ontwikkelingen waarvan wordt gesteld dat ze gevaarlijk kunnen zijn.

  1. Kunstmatige intelligentie (kwaadaardig)
  2. Privacy
  3. Sociaal onderscheid
  4. Simplisme

Deze nadelen licht ik hieronder verder toe.

1 Kunstmatige intelligentie

Het is een bekend scenario in science fiction films: computers gaan de mensheid vernietigen. Gelijktijdig met het Brave New World conference was het Leiden International Film Festival. Gedurende één van de workshops gingen we onder leiding van een filmwetenschapper de film Ex Machina ontleden.

*SPOILER ALERT* In deze film, net als in veel andere films over de toekomst, ontstaat er bij computers een bewustzijn, waarna zij zich realiseren dat ze de mens niet meer nodig hebben.

In mijn artikel over kunstmatige intelligentie ga ik hier verder op in: dit scenario met superintelligentie is niet zo waarschijnlijk. De wapenwedloop tussen mensen, landen en groepen over deze technologie leidt waarschijnlijk tot een groter gevaar.

2 Privacy

Als het gaat over technologie, dan komt het gesprek ook veelal op de macht van technologiebedrijven en de vraag hoeveel bedrijven van je weten. Het grootste gevaar is dat het je autonomie beperkt, omdat jij op basis van data in een bepaalde categorie door een bedrijf of overheid bent geplaatst. Het gevolg is dat jij dan bijvoorbeeld niet meer in aanmerking komt voor een lening, een paspoort of een medische behandeling.

3 Sociaal onderscheid

Brengt technologie een sociaal onderscheid met zich mee? Ontstaat er straks een verschil in de maatschappij tussen groepen mensen die wel toegang hebben tot technologie en groepen die dit niet hebben?

Professor Philip Brey (Universiteit van Twente) gaf in zijn bijdrage in Leiden twee concrete voorbeelden waarin dit al gebeurt. Maar liefst 50% van de vrouwen tussen de 20 en 30 jaar in Zuid-Korea hebben plastische chirurgie ondergaan. Betekent het dat je er niet meer bij hoort als je geen verbouwing aan je lichaam hebt gehad?

Of neem doping. Dit heeft al vele levens en sporten kapot gemaakt. Is er nog een gelijke competitie mogelijk waarbij sommige atleten stiekem doping gebruiken en daarmee tegelijkertijd hun eigen gezondheid op het spel zetten?

4 Simplisme

Evgeny Morozov is een kritische denker over de nadelen van technologie. In 2014 kwam zijn boek To Save Everything, Click Here uit. Volgens hem gaat de neiging van overheden en bedrijven om alles te willen verbeteren voorbij aan de complexiteit en onderlinge verbondenheid van sommige problemen.

Het meest extreme idee is de Bincam, waarbij foto’s worden gemaakt als je iets in de prullenbak gooit en dat de beelden worden geanalyseerd. Door gamification is dan het idee dat mensen minder afval gaan weggooien. Wil jij dat bedrijven gaan meekijken in je vuilnisbak?

In dit deel schrijf ik over de maatschappelijke gevolgen van de technologische vooruitgang.

Maatschappelijke ontwikkelingen

De technologische ontwikkelingen beïnvloeden maatschappelijke ontwikkelingen, al worden die ook weer niet primair gedreven door alleen technologie. De volgende maatschappelijke ontwikkelingen hebben wel een duidelijk verband met technologie:

  1. Sociale onrust
  2. Nepnieuws

Hieronder lees je meer over deze maatschappelijke ontwikkelingen.

1 Sociale onrust

In mijn podcastaflevering met Yuri van Geest had ik het uitgebreid over robotisering, een proces waardoor de komende jaren een groot aantal banen gaat verdwijnen. Volgens hem raakt dat vooral de middenklasse, wat nu al zorgt voor sociale onrust. Dit kan je aflezen aan de uitslag van verkiezingen, zoals de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten in 2016.

2 Nepnieuws

Rond dezelfde verkiezingen in de Verenigde Staten komt het thema van nepnieuws naar voren. Dit wordt de komende jaren nog relevanter, aangezien je met slimme software nu iemand iets kan laten zeggen terwijl die dat nooit heeft gezegd. De authenticiteit van de bron van nieuws en het vertrouwen in het medium worden daarmee nog belangrijker.

Evgeny Mozorov

Het ontstaan van maatschappelijke ontwikkelingen is niet altijd direct te relateren aan technologie. Dat geldt net zo min voor het oplossen van maatschappelijke problemen. In zijn eerder genoemde boek To Save Everything, Click Here schrijft Morozov bijvoorbeeld over ‘solutionism’. Dit is de tendens om problemen te versimpelen, buiten de context te plaatsen en te verwachten dat technologie de ideale oplossing biedt.

Solutionisme is de tendens om problemen te versimpelen, buiten de context te plaatsen en te verwachten dat technologie de ideale oplossing biedt.

Evgeny Mozorov, auteur

Impact op samenleving

Bedrijven zijn hier nu wel mee bezig. Zo sprak Boris de Ruyter op de Brave New World conference in 2017. Hij is werkzaam als onderzoeker voor Philips. Daar doet hij onderzoek naar de interactie van de mens met technologie. Hij ziet de volgende ontwikkeling gebeuren:

  • van een focus op technologie (technologycentered)
  • naar de gebruiker (usercentered)
  • naar de ervaring van de gebruiker (experiencecentered)
  • naar de bredere impact die technologie heeft (societalcentered).

Al maak ik hierbij wel de kanttekening dat het primaire doel van Philips nog altijd haar omzet is. De impact die de producten van Philips hebben op de maatschappij is mooi meegenomen, maar Philips kan dit alleen maar doen als ze ook genoeg winst maken.

Philip Brey (foto Annick Elzenga)

In dit deel schrijf ik over de gevolgen van technologische vooruitgang, waaronder human enhancement en de versmelting van biologie met technologie.

Ethiek en technologie

Dat de mens technologie gebruikt om zichzelf te verbeteren is van alle tijden. Dat was al zo bij de ontwikkeling van het wiel, vuur, kleren en het toilet. Maar human enhancement is volgens professor Brey fundamenteel wat anders, omdat de keuze van een individu om zichzelf te verbeteren een impact kan hebben op anderen.

Hiermee ontstaan ethische thema’s waar we volgens hem nu al over moeten nadenken. Dit zijn aspecten zoals gezondheid, veiligheid, gelijkheid, identiteit, sociaal onderscheid en autonomie. Technologie-ethiek wordt steeds belangrijker.

Een bijzonder ethisch thema dat hij benoemde is gemak versus inspanning. Wat doet het met ons als mens en met de maatschappij als je niet meer hard hoeft te studeren om slimmer te worden of hard hoeft te trainen om sterker te worden?

Valerio Zeno

Dat deed me denken aan een vraag die Valerio Zeno me stelde toen hij me interviewde voor zijn televisieprogramma Valerio4ever. ‘Als er een pil is die me gezond houdt, dan kan ik de rest van de dag toch slecht eten, niet bewegen en mezelf volgieten met alcohol?’

Als er een pil is die me gezond houdt, dan kan ik de rest van de dag toch slecht eten, niet bewegen en mezelf volgieten met alcohol?

Valerio Zeno, televisiemaker

Dit kan ervoor zorgen dat dingen als intelligentie en fysieke kracht ’te koop’ zijn voor mensen met geld, waardoor er een groeiende ongelijkheid ontstaat.

Biologie en technologie

Technologie hoeven we niet exclusief te gebruiken voor het sleutelen aan de mens. De Zweedse wetenschapsjournaliste Torril Kornfeldt schreef het boek De terugkeer van de mammoet. George Church aan de Harvard Universiteit  onderzoekt of het mogelijk is om met CRIPR/cas9-technologie het DNA van mammoeten te reproduceren. Hierna kun in theorie deze diersoort weer tot leven wekken.

De vraag die bij mij naar boven komt, lijkt op het dilemma van gemak versus inspanning. Als we met technologie onze fouten zoals milieuvervuiling makkelijk kunnen herstellen, leidt dat er dan niet toe dat we nog onverantwoordelijker omgaan met onszelf, de natuur en de planeet?

In dit deel schrijf ik over de impact van vooruitgang op de maatschappij. Ik doe dit onder meer aan de hand van een voorbeeld uit China.

Invloed technologie samenleving

Wat is de invloed van technologie op de samenleving? Hele systemen staan voor fundamentele veranderingen. Wij als samenleving moeten oppassen voor de zogenaamde ’technopolie’. Dit is volgens communicatiewetenschapper Neil Postman een samenleving ‘die zijn gratificatie zoekt in technologie, bevrediging vindt in technologie en wordt gecommandeerd door technologie’.

Een technopolie is een samenleving die zijn gratificatie zoekt in technologie, bevrediging vindt in technologie en wordt gecommandeerd door technologie.

Neil Postman, communicatiewetenschapper

Maar het is niet zo zwart-wit. Toiletten en kleren zijn ook een vorm van technologie waar we nu heel blij mee zijn. Per geval moet je het bekijken en beoordelen. Een voorbeeld dat naar voren kwam is het bezit en gebruik van wapens. In de Verenigde Staten mag je een wapen bezitten. In Europa is bepaald dat in principe alleen het leger en de politie wapens mogen hebben. Uiteindelijk is dat een besluit geweest van de samenleving.

Glijdende schaal

Aan de andere kant kun je ook zeggen dat we op sommige domeinen ons al op een glijdende schaal bevinden. Kunnen we daar nog mee stoppen?

Met onze mobiele telefoons hebben we al een groot gedeelte van ons geheugen, ons denken en onze besluiten uitbesteed. Als ik mezelf als uitgangspunt neem: op mijn mobiele telefoon gebruik ik het programma Evernote Obsidian om van alles te onthouden (extern geheugen), ik vraag aan Siri om informatie voor me op te zoeken (extern denken) en ik heb een app die me te helpt om door een stad te navigeren (extern besluiten).

Tegen technologie

Ned Ludd was een textielarbeider uit Engeland die in 1779 twee mechanische weefgetouwen vernielde. Later groeide hij uit tot een mythische werknemer die de oprukkende industrialisering een halt wilde toeroepen. De ‘Luddieten’ waren bang dat hun vaardigheden en leefstijl in de verdrukking zouden raken.

Sinds die tijd, zo schrijft Jaap Tielbeke in een artikel in De Groene Amsterdammer, staan Luddieten symbool voor de verwoede strijd tegen innovatie. Maar ze waren niet de eersten, zoals deze opsomming laat zien:

  • In 400 voor Christus waarschuwde de Griekse filosoof Plato dat de uitvinding van het schrift zou leiden tot vergeetachtigheid;
  • Sommige vrouwen durfden in het begin niet met de trein te reizen omdat ze bang waren dat hun baarmoeder uit hun lichaam zou vliegen;
  • Mensen waren bang dat kwade geesten door telefoonkabels hun huiskamers konden binnenkomen.

Deze voorspellingen bleken niet waar. Betekent dat ook dat de doemscenario’s die nu over de invloed van technologie worden gedaan ook niet waar zijn?

Internet geloof

In dezelfde lijn is Evgeny Morozov kritisch op de heersende beeld dat het internet de ultieme technologie en het ultieme netwerk is. Uiteraard zorgt internet ervoor dat mensen, groepen en instellingen sneller en makkelijker met elkaar verbinding kunnen maken. Dat zorgt voor betere communicatie en innovatie. Het internet op zichzelf maakt niets. Het gaat nog steeds om mensen en bedrijven die ideeën bedenken, producten ontwikkelen en diensten maken.

Dit sluit aan bij het concept van ‘epochalisme’. Dat is het idee dat we nu in een unieke tijd leven, waarin andere regels gelden dan in het verleden. Een mooi voorbeeld is het idee dat bestond over elektriciteit rond 1852. Het idee was dat de invoering van elektriciteit zou leiden tot ‘sociale harmonie’ door de aanleg van elektrische bedrading.

Epochialisme is het idee dat we nu in een unieke tijd leven, waarin andere regels gelden dan in het verleden. Dat klopt niet.

Evgeny Mozorov, auteur

Eigenlijk denken mensen in ieder tijdperk dat het uniek is, terwijl dat niet zo is. Natuurlijk, tegenwoordig kunnen we niet meer zonder elektriciteit en amper zonder internet. Toch gaat het volgens Morozov te ver om de invloed van deze technologie op vooruitgang en innovatie als een éénrichtingsweg te zien, ze beïnvloeden elkaar in een complexe en diffuse manier.

Vooruitgang

Als we kijken naar de geschiedenis, dan is dit niet per se positief voor ons als mens. In zijn boek Sapiens schrijft Harari dat ‘de keuzes van de geschiedenis worden niet gemaakt voor het profijt van de mens. Er is geen enkel bewijs dat het menselijk welzijn onvermijdelijk toeneemt in de loop van de geschiedenis’.

Sterker dan in elk ander tijdperk in het verleden is alles nu onderhevig aan verandering. Natuurlijk, in sommige aspecten boeken we als mensheid zeker vooruitgang. Neem anesthesie, dit is een innovatie waar we nu niet meer zonder kunnen.

Dynamiek met politiek, cultuur en zelfs religie

Een ander interessant punt uit zijn boek is dat wetenschap en innovatie zich altijd ontwikkelen in een dynamiek met politiek, economie, religie en cultuur. Waar wetenschappers zich vrij voelen in het doen van hun onderzoek, wordt de toewijzing van budgetten en subsidies op andere criteria gemaakt, zoals de impact op de economie of op ideologische gronden. Hierdoor wordt niet altijd onderzoek gedaan naar dingen die weinig geld opleveren, maar wellicht wel heel nuttig zijn.

Een interessant voorbeeld is dat de strijd van Luddieten een politieke strijd was. Zij werden niet verslagen door technologie of door hun werkgevers, maar het Britse leger drukte hun opstand met geweld de kop in. Dit laat zien dat wetenschap en technologische vooruitgang vaak nauw samenhangen met macht, politiek en belangen.

Voorbeeld: China

Zoals ik in het vorige deel beschreef, wordt de wijze waarop een samenleving omgaat met technologie of waarin wordt geïnvesteerd cultureel bepaald. Zo kijken we in de westerse wereld anders aan tegen privacy dan in bijvoorbeeld China.

Het meest bekende voorbeeld is het Sociaal Kredietsysteem. Dit systeem wordt door de Chinese overheid opgezet samen met commerciële partijen zoals Alibaba en Tencent. De naam van het systeem is Sesame Credit.

De reden die de Chinese overheid aanvoert is dat ze geen goed kredietsysteem hebben in het land. In Nederland kennen we het Bureau Kredietregistratie, maar dat ontbreekt in China. De overheid pakt het nu op met de mogelijkheden die er tegenwoordig zijn met big data en algoritmes.

De gevolgen daarvan lijken in onze ogen extreem. Zo kan een lage score betekenen dat je kinderen van school worden gehaald of dat je de toegang tot een vlucht wordt ontzegd. Er zijn ook voorbeelden bekend dat wordt meegenomen of jij hond aangelijnd uitlaat, of jij je ouders genoeg bezoekt en of je niet te vaak door rood licht loopt.

Veel Chinezen geven hun privacy maar al te graag op voor veiligheid of gemak.

Robin Li, Baidu

Robin Li van het Chinese technologiebedrijf Baidu haalde de woede van veel van zijn landgenoten op de hals toen hij in maart 2017 stelde dat veel Chinezen hun privacy maar al te graag opgeven voor veiligheid of gemak. Het belang van de staat komt bijna altijd boven dat van het individu.

Volgens Eefje Rammeloo, waarover ze schrijft in haar artikel voor De Groene Amsterdammer, zit de zucht naar veiligheid en controle in de haarvaten van de maatschappij.

In april 2018 werd ik geïnterviewd door FunX radio over het Sociaal Kredietsysteem. Luister het fragment hieronder:

Algocratie

Waar het verhaal van Sesame Credit gaat om de macht van de overheid, ligt het zwaartepunt in de Verenigde Staten bij het bedrijfsleven. Grote technologiebedrijven zoals Facebook, Amazon, Google en Apple hebben, in de woorden van bestsellerauteur Yuval Noah Harari, de middelen om ons als mens te ‘hacken’.

Hoe meer deze bedrijven van ons weten, hoe gerichter ze ons kunnen verleiden, beïnvloeden en overhalen. Kortom, hoe ze onze verlangens en behoeftes kunnen hacken.

We betalen nu voor hun diensten met onze data en ons gedrag:

  • Facebook verzamelt onze likes en clicks om het perfecte overzicht aan nieuwsberichten te laten zien.
  • We voeden Google elke dag met onze zoekopdrachten (Google.com), onze e-mails (Gmail), werkbestanden (Google Drive), afspraken (Google Calender) en smartphonegebruik (Android).
  • Amazon kan daarin niet achterblijven en is zelfs de woonkamer binnengetreden met de Amazon Echo. Een slimme praatpaal die je opdrachten kan geven, zoals het afspelen van een bepaald muzieknummer of het doen van een bestelling (bij hetzelfde Amazon).

Dit kan leiden tot ongezonde situaties, waar de filterbubbel een exponent van is. De verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten in 2016 is volgens activist Eli Pariser een illustratie van de filterbubbel in actie. Sociale media algoritmes, gedreven door likes, laten je meer zien waar je positief op reageert. Dit zorgt ervoor dat je wordt bevestigd in je eigen denkbeelden en dat jij je online alleen nog maar verbindt met andere gelijkgestemden.

Nosedive

We leiden dus nu al een leven waarin we online en offline in de gaten worden gehouden, gemonitord en gecategoriseerd, zowel door bedrijven als door overheden. Dit kan zorgen voor een ‘algoritme-maatschappij’ of een ‘algocratie’. Dat is een maatschappij waarbij alles wordt besloten op basis van data en algoritmes.

Een van de beste illustraties hiervan is de eerste aflevering uit het derde seizoen van de science-fiction Black Mirror. In deze aflevering genaamd Nosedive volgen we het leven van Lacie. Ze lijkt te leven in een pastelkleurige perfecte wereld.

Elke interactie in deze toekomstwereld kun je echter beoordelen. Dit gaat verder dan diensten die we nu gebruiken zoals Uber, Airbnb, boeken op bol.com of het beoordelen van je bestelling na een aankoop bij een internetbedrijf. Bestel je een cappuccino? Dan geef je de barista een beoordeling. Sociale status kun je online bijhouden en heeft betekenis: zo kan Lacie alleen vliegen als ze een bepaalde score heeft. Hetzelfde geldt voor het huren van een auto, het wonen in een gewild appartementencomplex of een uitnodiging krijgen voor een feestje.

Is dat een blik op het China van de toekomst? Het leven in Westerse landen over tien jaar? Of allebei?

Technium

Kevin Kelly is een Amerikaanse auteur en futurist. In plaats van ’technologie’ spreekt hij liever over het ’technium’. Dit is een scheppend wezen, dat op een bepaald punt een zekere autonomie heeft gekregen. Het technium heeft een eigen wil.

Het is een zelfversterkende kracht die telkens groter en complexer wordt én vooruitgang brengt. Niet alle technologie is fantastisch, maar zolang de voordelen groter zijn dan de nadelen dan gaat het goed met de wereld. Hij haalt daarbij bioloog Simon Conway Morris aan: ‘Vooruitgang is niet een of andere schadelijk bijproduct van permanente optimisten, maar gewoon een deel van onze realiteit.’

Vooruitgang is niet een of andere schadelijk bijproduct van permanente optimisten, maar gewoon een deel van onze realiteit.

Kevin Kelly, auteur

Het technium is autonoom. De mens kan volgens Kelly wel proberen technologie naar zijn hand te zetten, maar zal er nooit volledig grip op krijgen. ‘We kunnen dus maar beter zorgen dat we zo soepel mogelijk meevaren op de stroom van de technologische voorzienigheid.’

In dit deel schrijf ik hoe het kan dat de overheid niet zo veel tegenwicht kan bieden aan de nadelen van technologische vooruitgang. 

Kritiek

Veel politici en ondernemers denken dat ze innovatie moeten stimuleren en zo goed mogelijk moeten anticiperen op de onvermijdelijkheid van technologie. Johan Schot, hoogleraar technologiegeschiedenis aan de Universiteit van Sussex, wordt aangehaald in het eerder genoemde stuk in De Groene Amsterdammer: ‘Vaak wordt een nieuwe technologie uitgerold zonder dat er een publiek debat over is gevoerd. Terwijl de negatieve gevolgen die zo’n techniek met zich meebrengt vervolgens voor de rekening komen van de maatschappij als geheel.’

De negatieve gevolgen die zo’n techniek met zich meebrengt komen voor de rekening komen van de maatschappij als geheel.

Johan Schot, Universiteit van Sussex

Hij haalt het voorbeeld aan van klimaatverandering. Fossiele brandstoffen lagen aan de basis van de industriële revolutie, maar nu we de keerzijden kennen moet de belastingbetaler de kosten ophoesten.

Hij vindt dat veel technologie wordt ontwikkeld voor en door de rijken. ‘Technologie wordt vaak kritiekloos benaderd als wondermiddel om de wereld te verbeteren. Tot op de dag van vandaag is de positieve waardering van technologie iets wat alle ideologieën delen, van kapitalisten tot marxisten en fascisten.’

Tegenkracht

Soms lijkt technologie als een tsunami over de overheid heen te donderen. Waarom ontstaat er zo weinig tegenkracht tegen technologiebedrijven? In zijn boek Technology vs. Humanity doet Gerd Leonhard een paar suggesties:

#1 Grote winsten. Momenteel is er veel geld te verdienen door te profiteren van exponentiële technologie zoals big data en kunstmatige intelligentie. Overheden en politici zijn niet zo snel geneigd om deze bedrijven in de weg te zitten. De bedrijven zorgen namelijk voor veel belastinginkomsten en werkgelegenheid.

#2 Beperkte regelgeving. Er is nog niet zoveel wereldwijde wet- en regelgeving omtrent exponentiële technologie. In 2017 was ik te gast bij een bijeenkomst van het Ministerie van Veiligheid en Justitie samen met het Openbaar Ministerie, om te discussiëren over de wetgeving rondom technologie. Zij worstelen hier ook mee.

Het ligt in de aard van wet- en regelgeving dat het zorgvuldig en gedegen wordt voorbereid en met alle betrokkenen wordt besproken. Zo’n proces vraagt tijd. Het zal zoeken blijven voor overheden hoe ze toch algemene kaders kunnen maken, zonder continu op alle nieuwe trends en ontwikkelingen te hoeven springen.

Een bijkomend probleem is dat veel bedrijven multinationaal opereren. Het borgen van afspraken vraagt dan ook nog eens onderlinge afstemming tussen meerdere landen.

#3 Verslaving. Exponentiële technologie maakt ons leven een stuk makkelijker. Veel oplossingen spelen in op onze behoefte om lui te zijn. Sommige technologie zoals apps op de smartphone zijn daarnaast ook verslavend. In mijn podcast aflevering met Wouter van Noort heb ik het hier uitgebreid over gehad.

We hebben een gebrek aan vooruitziendheid en voorzichtigheid als het gaat om het gebruik en de impact van technologie.

Gerd Leonhard, auteur

In dat licht snap ik ook dat Gerd Leonhard niet per se optimistisch is over onze huidige omgang met technologie: ‘We hebben een gebrek aan vooruitziendheid en voorzichtigheid als het gaat om het gebruik en de impact van technologie.’

Lucy McRae (foto Annick Elzenga)

In welke mate speelt macht een rol wanneer het gaat over technologie en de toekomst? Dat onderwerp bespreek ik in het volgende deel.

Macht en technologie

In dit deel maak ik onderscheid over de invloed van macht en technologie op de geopolitieke schaal en het niveau van individuele organisaties.

Om te starten met macht op geopolitieke schaal. Moet Europa kiezen tussen de macht van de overheid in China en de macht van de markt in de Verenigde Staten? Of is er een alternatief? Marleen Stikker, directeur van Waag Society in Amsterdam, pleit voor open source. Dit is in lijn met de meent van vroeger. Een meent was een onverdeelde gemeenschappelijke weide in een dorp.

In een uitzending van VPRO Tegenlicht geeft ze aan dat veel mensen dan denken dat alles mag bij open source: ‘Dat is niet zo. Net als bij de meent van vroeger spreekt de gemeenschap regels met elkaar af met hoe ze om willen gaan met de code, de data en toepassingen’. Om de macht van technologiebedrijven te breken én om te voorkomen dat we in het andere uiterste belanden van een alwetende en almachtige overheid, pleit zij ervoor dat burgers zich onderling gaan verenigen.

De fout van Orwells dystopie

We kunnen ons onderling verenigen zoals Stikker voorstelt, maar misschien moeten we er gewoon op vertrouwen dat de machthebbers van bedrijven en overheden uiteindelijk wel het beste met ons voor hebben? Hoewel dit een optimistisch mensbeeld is, toont het verleden aan dat we ons hier niet volledig op kunnen verlaten.  

In 1945 bracht de Engelse journalist en auteur George Orwell het boek Animal Farm uit. Dit was nog vier jaar voordat hij zijn andere meesterwerk publiceerde: de dystopische toekomstroman 1984. In dat laatste boek schetst hij een somber beeld van hoe de mensheid er in het jaar 1984 uit zou zien: een totalitaire maatschappij onder de controle van het alziend oog van Big Brother waarin de menselijke vrijheid geheel aan banden gelegd werd.

Met 1984 was George Orwell zijn tijd ver vooruit, maar hetzelfde gaat op voor Animal Farm. Het verhaal gaat over een commune van slimme boerderijdieren. Twee varkens, Sneeuwbal en Napoleon, komen met het idee om hun tirannieke baas te verjagen, zodat de dieren kunnen werken en leven als gelijken. Aan het einde van het verhaal *spoiler alert* is de commune een dictatuur geworden. Het verhaal wordt gezien als een fabel of allegorie, die verwijst naar de Russische Revolutie onder bewind van Jozef Stalin.

Macht corrumpeert

In hun boek Nooit Af halen de auteurs Martijn Aslander en Erwin Witteveen Animal Farm aan als waarschuwing die elk (toekomstig) leider tot zich moet nemen. Als een bestuur, management, de directie of leiding te veel macht krijgt, dan heeft dat negatieve gevolgen voor het hele systeem. In Animal Farm zijn de boerderijdieren uiteindelijk minder vrij dan toen de revolutie nog niet was gestart.

Niet alleen in fictieve verhalen gaat dit op, maar ook in het bedrijfsleven, in publieke organisaties en in de politiek. Het eerste bekende geval in het bedrijfsleven is 1494 waar de exorbitante uitgaven van de Medici-familie in Florence ervoor zorgde dat hun gelijknamige bank failliet ging.

Hedendaagse voorbeelden zijn de schandalen bij Enron (boekhoudfraude), ING bank (witwaspraktijken) en Bernard Madoff (oplichting van klanten).

Elon Musk

Technologiebedrijven lopen daarin niet achter, zoals de recente ophef rondom Uber, Tesla en met name hun leiding. Om op Tesla in te zoomen: in een interview in de Volkskrant zegt Janka Stoker, hoogleraar leiderschap en organisatieontwikkeling aan de Rijksuniversiteit Groningen: ‘Musk is Tesla, hij is één met het bedrijf’. Die vereenzelviging is een kracht en een zwakte volgens haar. ‘Sterke CEO’s organiseren hun eigen tegenmacht’. Zo niet Musk, hij verzamelt vrienden om zich heen. Zo zit zijn broer Kimbal in raad van bestuur van Tesla.

Sterke CEO’s organiseren hun eigen tegenmacht.

Janka Stoker, hoogleraar

Naast de zakenwereld speelt het probleem van macht in nog meer domeinen. Andere voorbeelden zijn het ontslag van Beatrix Ruf als directeur van het Stedelijk Museum vanwege belangenverstrengeling, het wangedrag van de invloedrijke castingdirector Job Gosschaik en topwetenschappers die hun personeel zouden behandelen als een tiran.

Animal Farm

Het is te makkelijk om te zeggen dat het aan de individuele personen ligt die de fout in zijn gegaan. Het is waarschijnlijker dat het systeem en de omgeving dit gedrag tot gevolg heeft.

Vandaar de les uit Animal Farm: het is belangrijk dat elke organisatiestructuur ervoor zorgt dat er voldoende mogelijkheden zijn om de leiders op tijd te corrigeren. Zelfs in een tijdperk van ontwrichtende technologie blijven aspecten zoals ijdelheid, ego, competitie en samenwerking hele basale menselijke eigenschappen.

Dit deel gaat in op de impact van technologie, het concept van vertrouwen en ethiek.

Technologie mens

De centrale vraag blijft dus overeind: hoe moeten we omgaan met de stortvloed van technologische ontwikkelingen die nu op ons afkomt? Hoe willen we kunstmatige intelligentie gebruiken? Op welke manier gaan we om met CRISPR-cas9 en andere methoden voor genetische modificatie?

Wat voor impact heeft neurotechnologie op hoe we naar onszelf kijken? Dit heeft nog een grotere reikwijdte dan we nu kunnen bedenken. Wetenschappers hebben nog niet bewezen dat er zoiets bestaat als de ziel. Wat gebeurt er als het wel wordt aangetoond, of juist wanneer het wetenschappelijk wordt bewezen dat de ziel niet bestaat? Dit zal grote invloed hebben op de rol van religie en spiritualiteit in ons leven.

Hoe slim computers met kunstmatige intelligentie ook worden, uiteindelijk maken wij als mensen en als maatschappij in het geheel nog deze afwegingen.

Dit schrijft futurist Gerd Leonhard in zijn boek ook. Hij stelt dat de vooruitgang in S.T.E.M. (science, technology, engineering & mathematics) onvermijdbaar is. In de toekomst wordt steeds belangrijker om daar menselijke kwaliteiten tegenover te zetten. Hij noemt deze met een mooie afkorting C.O.R.E. Dit staat voor creativiteit, compassie, originaliteit, verantwoordelijkheid (responsibility), wederkerigheid (reciprocity) en empathie.

Klassiek dilemma

Maar met de vaardigheden van Leonhard zijn we er nog niet. Het blijft ook aan ons als maatschappij om beslissingen te nemen over hoe we technologie willen inzetten.  Volgens professor Peter-Paul Verbeek, met wie ik een podcast reeks deed voor BNR Nieuwsradio en het Financieel Dagblad, is het een klassiek dilemma: ‘Als je weet wat de maatschappelijke impact is, betekent dat vaak dat een technologie al is uitgerold, dus ben je eigenlijk te laat. Andersom ben je te vroeg als je nieuwe technologie de nek omdraait nog voordat je weet hoe die in de praktijk gaat uitpakken.’

Als je weet wat de maatschappelijke impact is, betekent dat vaak dat een technologie al is uitgerold, dus ben je eigenlijk te laat.

Professor Peter-Paul Verbeek, Universiteit van Twente

Nog even terug naar de Luddieten, de zogenaamde tegenstanders van vooruitgang. Volgens professor Johan Schot waren zij niet zozeer tegen specifieke technieken, maar vooral tegen de gevolgen die de technieken hadden op de samenleving. Volgens hem is dat terecht en zou dat nu nog steeds een afweging moeten zijn: ‘De introductie van nieuwe technologie gaat altijd gepaard met keuzes over wat voor maatschappij je wilt hebben.’

Grijs gebied

Dit is ook in lijn met wat Liisa Janssens me vertelde tijdens een interview op Brave New World 2018. Zij noemt dit het grijze gebied van technologie. Hoe moet je daarmee omgaan? ‘Het begint met het stellen van vragen. Een innovatie is niet inherent aan alleen goede effecten. Je lost dingen op, je lost andere dingen niet op en misschien ontstaan er ook nieuwe problemen.’

Bekijk het hele interview hieronder:

Interview met Liisa Janssens

Optimisme

Zelf ben ik niet pessimistisch over de toekomst. Waarom zouden we niet profiteren van wetenschappelijke en technologische vooruitgang? Volgens mij moeten we onze nieuwsgierigheid volgen. Daar zit het sterke punt van ons als mensheid: ons vernuft, creatief denkvermogen en de mogelijkheid om na te denken over de ethische consequenties van onze beslissingen.

Robots, machines, bioinformatica en andere ontwikkelingen maken het mogelijk om schaarse dingen overvloedig te maken. Doordat zij werk van ons wegnemen, kunnen mensen zich richten op het maken van waardevolle verbindingen, nieuwe dingen proberen, experimenten en zingeving.

Vertrouwen

Aan de andere kant vraagt het van ons als gebruikers om technologiebedrijven te vertrouwen. Maar kan dat eigenlijk wel? Hebben ze ons vertrouwen al niet te vaak geschaad? Hier sprak ik over met Esther Keymolen, zij is assistent-professor aan de Tilburg University.

Zij hanteert een conceptueel model met 4 C’s: de Context (wat we ervaren als we met technologie omgaan), de Curator (de bedrijven die technologie mogelijk maken die ook eigen belangen hebben), de Constructie (hoe is de technologie gemaakt) en Codificatie (regels en algoritmes binnen een technologie).

Bekijk het interview hieronder:

Interview Esther Keymolen over vertrouwen in technologiebedrijven

Ethiek programmeren

Nell Watson gaf een mooie vergelijking tijdens haar lezing op Brave New World: ‘Non-fictie is voor feiten, fictie voor normen en waarden.’ Om die reden ontwikkelt ze nu een database met ethische vraagstukken om algoritmes mee te trainen.

Juist die exercitie is volgens technologie denker Kevin Kelly heel belangrijk: om ethiek in kunstmatige intelligentie te programmeren moeten we nu met elkaar afspreken wat we eigenlijk goede en slechte handelingen vinden.

Non-fictie is voor feiten, fictie voor normen en waarden.

Nell Watson, expert kunstmatige intelligentie

Dezelfde mening heeft Annelien Bredenoord, hoogleraar ethiek van biomedische innovatie aan de Universiteit Utrecht, ook: ‘Verantwoorde innovatie begint met een inclusieve discussie met filosofen en ethici. Het publiek en de politiek moeten daarbij betrokken worden, omdat we moeten vaststellen wat onze waarden zijn, in termen van autonomie en kwaliteit van leven.’

Dit laatste deel is mijn conclusie. Wat betekent technologische vooruitgang voor ons als mens en wat kunnen we hier nu mee doen?

Verantwoordelijkheid

Kortom, technologie staat niet op zichzelf. Het gaat erom hoe mensen en organisaties het toepassen, plus wat wij als maatschappij wel verantwoord en niet verantwoord vinden. Uiteindelijk vond ik dat professor Luciano Floridi het mooi verwoordde: ‘Geen enkel apparaat, hoe slim ook, ontslaat ons van onze eigen verantwoordelijkheid. De mens is verantwoordelijk, altijd.’

Een vergelijkbaar concept is ‘moral hazard’. Dit is afkomstig van Harvard-hoogleraar David Keith. Hij benoemt dit in relatie tot klimaatengineering. Als technologie het klimaatprobleem kan oplossen, waarom zouden we dan nu zoveel moeite doen om de uitstoot van CO2 te verminderen? Dit kan ervoor zorgen dat we juist minder morele keuzes hoeven te maken.

De mens is verantwoordelijk, altijd.

Professor Luciono Floridi

Het heeft geen zin om ons te verschuilen achter een soort van technologisch defaitisme, alsof technologie is iets dat ons overkomt. Mijn visie is dat je moet blijven experimenteren en proberen. Er zullen heus wel negatieve consequenties volgen uit technologische ontwikkelingen, maar zo somber ben ik niet.

Door nu na te denken, te praten en te schrijven over wat technologische ontwikkelingen allemaal voor ons betekenen, hebben we als mens de verantwoordelijkheid om daar de juiste toepassingen voor te vinden. We kunnen niet anders.

We willen door, we willen proberen, experimenteren en onszelf verbeteren. Dat zit in onze natuur.

Andrew Keen

Dat wat ons als mens onderscheidt van computers en machines, dat is ook waar we ons nu op moeten richten. Dat was de oproep van Andrew Keen, de slotspreker op de tweede dag van het Brave New World conference in 2018.

In een interview met de Volkskrant een paar dagen voor de conferentie werd hij de ‘antichrist van Silicon Valley’ genoemd. Hij schreef een aantal boeken, waaronder het boek How to Fix the Future.

Er is een techno-elite, de politiek lijkt te verdwijnen en we zijn verslaafd aan technologie.

Andrew Keen, auteur

Hij haalde het boek Brave New World uit 1932 aan, waarvan de naam van de conferentie is gebaseerd. Hij zag een boel overeenkomsten over de wereld die Aldous Huxley had beschreven met het huidige tijdperk. ‘Er is een techno-elite, politiek lijkt er steeds minder toe te doen en we zijn verslaafd aan technologie.’ De oplossing ligt in een ander vergelijkbaar boek, het boek Utopia van Thomas More uit 1516.

Andrew Keen: ‘De boodschap in dat boek is dat we als mens zelf de toekomst vormgeven.’ Hoewel dat soms zo lijkt, overkomt de toekomst ons niet zomaar.

Menszijn

Het boek belicht vooral de vraag wat het betekent om mens te zijn en volgens Andrew Keen is deze vraag op dit moment relevanter dan ooit. Zijn antwoord: ‘Het zijn van mens betekent juist dat we in staat zijn om de toekomst vorm te geven.’

Hoe we dit moeten doen? Hier wijst hij terug op het verleden: ‘We hebben vaak het idee dat de tijden nu anders zijn, alleen hebben we dit al vaker gezien.’ Deze opmerking doet mij denken aan wat Evgeny Morozov (een andere kritische technologie-auteur) in zijn boeken beschrijft als ‘epochalism’. Dit is een fenomeen waarbij we denken dat de regels nu anders zijn, terwijl dat niet zo is.

Weer terug naar Andrew Keen. In zijn boek haalt hij vijf acties aan die we als mensheid moeten ondernemen om de kapotte toekomst te repareren.

  1. Wet en regelgeving, zoals de boetes die Europese Commissaris Margrethe Vestager had opgelegd aan bedrijven zoals Alphabet, omdat zij regels overtreden;
  2. Innovatie, waarbij ondernemers producten en diensten ontwikkelen die ons als mens ‘reflecteren en respecteren’;
  3. Keuze van gebruikers. Het is ook aan ons als gebruikers van technologie om bewuste keuzes te maken in wat we gebruiken en wat niet. Een concreet voorbeeld: welke social media gebruik je en ben jij je bewust van wat voor consequenties dit heeft?
  4. Burgerschap, naast onze acties als gebruikers (punt 3) moeten we ons ook verenigen in belangengroeperingen en ons politieke recht gebruiken, onder andere om wet- en regelgeving te maken (punt 1).
  5. Onderwijs. Dit was een punt waar Andrew Keen wat langer bij stil stond, tevens omdat het van grote invloed is welke keuzes we maken (punt 3) en hoe we ons burgerschap invullen (punt 4). We moeten ons in het onderwijs volgens hem richten op wat ons onderscheid van computers: vaardigheden zoals empathie, creativiteit en het vermogen om de juiste vragen te stellen. Zo zijn de toekomstige generaties beter voorbereid op de toekomst.

Voor zijn lezing had ik een videointerview opgenomen met Andrew Keen. In het gesprek vond ik hem nukkig en kortaf, maar volgens een kennis van mij, die hem goed kent, laat hij daarmee zien dat hij je serieus neemt.

In ieder geval vroeg ik aan hem hoe hij het gebruik van technologie door de overheid in China beschouwt. Volgens hem is dit bijkans nog beangstigender dan de macht die technologiebedrijven in de Verenigde Staten hebben, want welke vrije ruimte heb je dan nog als burger?

Het internet is niets als je vergelijkt met wat kunstmatige intelligentie en virtual reality straks met ons als mens kunnen doen.

Andrew Keen, auteur

Zeker als kunstmatige intelligentie de vlucht neemt die experts verwachten. Andrew Keen: ‘Het internet is niets als je vergelijkt met wat kunstmatige intelligentie en virtual reality straks met ons als mens kunnen doen. In dat licht lijkt virtual reality op het Soma in het boek Brave New World.’

Maar ondanks dat blijft hij positief en grijpt hij terug op dezelfde oproep die professor Luciano Floridi een jaar eerder deed: de mens blijft verantwoordelijk, hoe dan ook. Dat is dus ook wat ons te wachten staat, wij moeten als burgers, bedrijven en overheden, beslissingen maken over het gebruik van technologie. Het overkomt ons niet, maar het gaat wel heel snel.

Zie het volledig interview of op mijn YouTube kanaal:

Interview met Andrew Keen

In dit deel staat meer informatie in de vorm van boeken, video’s en mindmap.

Boekentips

Naast de boeken die ik eerder in dit artikel heb genoemd, heb ik nog een aantal leestips voor je. Een compleet overzicht vind je trouwens op mijn pagina met boekentips.

  • Boek 21 Lessen voor de 21 Eeuw van Yuval Noah Harari. Mijn favoriete toekomstdenker zet op een toegankelijke manier uiteen hoe technologie invloed heeft op de toekomst van werk, politiek, oorlogsvoering en nog veel meer.
  • Boek Coders van Clive Thompson. Een makkelijk boek met leuke anecdotes over de ontwikkeling van softwareprogrammeurs, diversiteit in deze beroepsgroep en de toekomst van kunstmatige intelligentie.
  • Boek Het is oorlog (maar niemand die het ziet) van Huib Modderkolk. Een meeslepend boek over digitale spionage, oorlogsvoering en criminaliteit. Knap dat de schrijver ook verhalen heeft over het (online) werk van de Nederlandse inlichtingendienst.

Heb jij nog leestips over de invloed van technologie? Laat een reactie achter onder dit artikel!

Video’s

Bij BMS (Universiteit van Twente, Enschede) gaf ik een lezing over dit odnerwerp:

Mijn Engelstalige lezing over de invloed en impact van technologie bij de Universiteit Twente.

Mijn (Engelstalige) video over dit onderwerp:

Video over de impact en invloed van technologie

Op de Brave New World conferences heb ik een aantal interviews opgenomen. Zo sprak ik in 2017 met Neil Harbisson, Moon Ribas en Manel Munoz over human enhancement, cyborgs en ’transpecies’. Bekijk de video hier of op mijn YouTube kanaal:

Interview met Neil Harbisson, Moon Ribas en Manel Munoz

Op het Brave New World Conference 2017 in Leiden sprak ik met futurist, onderzoeker en ondernemer Nell Watson over ‘machine intelligence’. Bekijk de video hieronder:

Interview met Nell Watson

Eerder sprak ik professor Peter-Paul Verbeek over ethiek en technologie na een bijeenkomst van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Deze video sluit goed aan op het artikel.

Interview met professor Peter-Paul Verbeek

Mindmap

Om alle verschillende concepten en ideeën met elkaar in verband te brengen, heb ik een mindmap gemaakt. Deze werk ik regelmatig bij.

Tot slot, een leeslijst met o.a. (podcast) interviews en boekentips.

Leeslijst

Dit zijn een aantal relevante podcast interviews. Je kan je ook abonneren op mijn podcast op iOS of Spotify!

Aflevering 78 is met Andrew Keen, Esther Keymolen en Liisa Janssens.

Interviews met Andrew Keen, Esther Keymolen en Liisa Janssens.

Deze boeken heb ik over dit onderwerp gelezen:

  • Boek To Save Everything, Click Here
  • Boek Sapiens
  • Boek Technology vs. Humanity
  • Boek De terugkeer van de mammoet
  • Boek Brave New World
  • Boek Utopia
  • Boek How to fix the future
  • Boek 1984
  • Boek Animal Farm

Hoe denk jij hier over? Laat een reactie achter!

PS. Als je me wil inhuren voor een lezing of workshop over dit onderwerp, neem dan contact met me op. Of kijk eerst op de pagina Trends 2040 voor meer informatie, voorbeelden en referenties.

Over de auteur

Futurist, toekomst-onderzoeker en topspreker Peter Joosten MSc. geeft lezingen, webinars en workshops over de impact van technologie op de mens en maatschappij. Naast spreker is hij ook auteur van de boeken Biohacking en Supermens, podcastmaker en gastdocent bij de TU Eindhoven.

Meer weten over Peters werk?

Wil je meer weten over Peters lezingen, zijn tarieven, expertise en hoe een aanvraag in zijn werk gaat? In deze sprekerskit vind je alle informatie die je nodig hebt. Klik op de button hieronder en download de PDF direct.

Mis geen updates

Schrijf je in voor Toekomstbeelden en ontvang iedere maand mijn nieuwsbrief om beter voorbereid te zijn op de toekomst!

Wat opdrachtgevers zeggen over Peter

Mooie presentatie, super interactief en bovendien heel interessant en inspirerend.

Ik raad Peter van harte aan als spreker!

Anna van Oenen, Visma Nmbrs

Peter heeft een heel interessant verhaal waarbij hij gebruik maakt van een fijn tempo en voldoende afwisseling en interactie.

Kortom: een aanrader!

Jorien van den Akker, Demcon

Interesse?

In mijn lezingen, workshops en webinars geef ik een overzicht van de meest relevante (technologische) ontwikkelingen, de kansen die ze opleveren en de risico’s die ze met zich mee brengen.

Mijn insteek is praktisch, met talrijke concrete voorbeelden, humor en veel interactie met de deelnemers.

Interesse?

In mijn lezingen, workshops en webinars geef ik een overzicht van de meest relevante (technologische) ontwikkelingen, de kansen die ze opleveren en de risico’s die ze met zich mee brengen.

Mijn insteek is praktisch, met talrijke concrete voorbeelden, humor en veel interactie met de deelnemers.

Reacties

  1. Brecht Debeuckelaere 27 februari 2021 at 20:16 - Reply

    Beste
    Ik studeer aan het Sint-jozefscollege Torhout in de humane wetenschappen. Voor het vak gedragswetenschappen hebben we een jaartaak. Ik heb voor het thema technologie gekozen en heb dus de vraag of u een 8-tal vragen zou willen beantwoorden.
    Mvg Brecht Debeuckelaere

    • Peter Joosten MSc 1 maart 2021 at 13:34 - Reply

      Hi Brecht,
      Prima, wat zijn je vragen?
      Peter

  2. Brecht Debeuckelaere 2 maart 2021 at 20:51 - Reply

    Hey Peter,
    Bedankt voor uw antwoord. Dit zijn mijn vragen:
    Wat denkt u dat de meest belangrijke ontwikkeling is geweest op vlak van technologie?

    Welke toekomstvisie heeft u?

    Wat vindt u van blauw licht?

    Wordt de wereld beter of slechter dankzij technologie volgens u?

    Welk land is volgens u het verst ontwikkeld op vlak van technologie?

    Denkt u dat de jeugd moeite heeft met hun gsm-tijd onder controle te houden en zo verslaafd zijn?

    Denkt u dat dankzij technologie verschillende sportprestaties verbeterd worden door, bijvoorbeeld gebruik van sportgenetica?

    Is het onderwijs positief geëvolueerd dankzij technologie?

    Kunnen oudere mensen de technologische vooruitgangen volgen of raken ze steeds meer achterop volgens u?
    Nogmaals bedankt voor uw medewerking
    Mvg Brecht

    • Peter Joosten MSc 10 maart 2021 at 13:44 - Reply

      Hi Brecht,

      Dank voor je vragen! Ze staan hieronder met Q. A is dan mijn antwoord.

      Q: Wat denkt u dat de meest belangrijke ontwikkeling is geweest op vlak van technologie?
      A: Dat is afhankelijk van de context, zoals de plaats maar vooral de tijd. Op een lange termijn van onze mensheid kun je zeggen dat de ontdekking van vuur, het wiel en de landbouw de belangrijkste ontwikkelingen zijn geweest. Nu zien we dat niet meer per se als technologie, maar dat was voor onze voorouders wel zo. Meer recent denk ik dat transistoren en ontwikkelingen van transistoren heel belangrijk zijn geweest (en belangrijker worden). Een handig model om naar technologie te kijken is de Piramide van Next Nature. Bij Fontys hebben ze dit goed uitgelegd: What is technology?

      Q: Welke toekomstvisie heeft u?
      A: Ik ben niet per se een utopist (iemand die denkt dat technologie alles oplost), maar ook niet een pessimist (dat de toekomst veel slechter wordt). We hebben heel veel problemen als mensheid, zoals de klimaatcrisis, afname van biodiversiteit, honger, vervuiling en nog veel meer. Toch denk en hoop ik dat we dat o.a. met technologie en slimmer samenwerken steeds beter kunnen oplossen. Een goed boek over dit thema is van Hans Rosling: Factfullness.

      Q: Wat vindt u van blauw licht?
      A: Ik heb een bril van Ayo. Die draag ik soms ’s ochtends voor meer energie. ’s Avonds probeer ik blauw licht te beperken, ook met een speciale bril. Er zijn onderzoeken die aangeven dat het helpt om beter te slapen.

      Q: Wordt de wereld beter of slechter dankzij technologie volgens u?
      A: Technologie op zichzelf is meestal neutraal. Of iets beter of slechter is, dat is afhankelijk van hoe we het toepassen en hoe we die toepassing daarna beoordelen. De wereld is slechter door oliewinning, auto’s en vliegtuigen als je kijkt naar het klimaat. Maar misschien weer beter omdat we sneller naar andere plekken kunnen reizen. Het is maar hoe je er naar kijkt.

      Q: Welk land is volgens u het verst ontwikkeld op vlak van technologie?
      A: Dat verschilt per technologie. Zelf let ik vooral op ontwikkelingen uit de Verenigde Staten en China.

      Q: Denkt u dat de jeugd moeite heeft met hun gsm-tijd onder controle te houden en zo verslaafd zijn?
      A: Ja, dat denk ik wel. Daarom zie je ook initiatieven om dat te beperken, zoals Schermtijd op iOS, de recente documentaire The Social Dilemma op Netflix en het Centre for Humane Technology.

      Q: Denkt u dat dankzij technologie verschillende sportprestaties verbeterd worden door, bijvoorbeeld gebruik van sportgenetica?
      A: Ja, dat denk ik wel omdat de belangen zo groot zijn. In Groningen doet professor Hidde Haisma daar onderzoek naar. Je kan ook luisteren naar een interview dat ik hierover had in de Slimmer Presteren podcast.

      Q: Is het onderwijs positief geëvolueerd dankzij technologie?
      A: Daar zijn heel veel discussies over! Op sommige vlakken wel (zoals met online lessen van gerenommeerde instellingen, de rol van social media en kansen van robotos of kunstmatige intelligentie), maar op sommige vlakken niet. Leren is nog steeds iets dat je vooral doet in contact met anderen, zoals de leerkracht, medescholieren, vrienden, ouders en omgeving.

      Q: Kunnen oudere mensen de technologische vooruitgangen volgen of raken ze steeds meer achterop volgens u?
      A: Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor technologische inclusiviteit, dus hoe technologie er juist voor kan zorgen dat iedereen mee kan doen. Tegelijkertijd worden de meeste apps, producenten en diensten vaak ontwikkeld voor mensen die al meer hebben met technologie.

      Hopelijk kun je hier wat mee.
      Succes!

      Peter

  3. Brecht Debeuckelaere 14 maart 2021 at 21:26 - Reply

    Heel erg bedankt!!!
    Hier kan ik zeker wel wat mee.
    Mvg Brecht

  4. Anouk Raes 11 mei 2022 at 13:29 - Reply

    Dag Peter Joosten,

    Weet u soms wat meer over wat er belangrijk zal zijn nadat machines/robots ons werk zal overgenomen hebben? Wat zullen we nuttig vinden, wat zullen onze hobbies zijn, … Zullen mensen nog (kunnen) sporten na Whole Brain Emulation? Zal de economie nog bestaan als mensen niet werken? Zo niet, hoe zit de wereld dan in elkaar en wat is de valuta? Als er nog valuta zullen zijn.

    Mvg
    Anouk Raes

    Ps: bedankt alvast voor mee te denken als futurist. We hebben meer mensen nodig die dit belangrijk (denk)werk doen.

    • Peter Joosten MSc 11 mei 2022 at 14:53 - Reply

      Hoi Anouk,

      Bedankt voor je vragen!

      Weet u soms wat meer over wat er belangrijk zal zijn nadat machines/robots ons werk zal overgenomen hebben?
      Dat zal nog wel even duren. Maar het is wel zo dat er een kloof ontstaat tussen wat er mogelijk is en wat we kunnen. Erik Brynjolfsson, hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology, zegt het zo: ‘Mensen raken achterop omdat de technologische innovaties zo snel gaan, en onze vaardigheden en organisaties het gewoon niet bij kunnen houden’. Als machines en robots een groot deel van ons werk hebben overgenomen, dan moeten we volgens mij wel toe naar een systeem met basisinkomen. Je kan de boeken van Rutger Bregman (titel: Gratis geld voor iedereen) of Andrew Yang (titel: The war on Normal People) hier bijvoorbeeld over lezen.

      Wat zullen we nuttig vinden, wat zullen onze hobby’s zijn?
      Daar ben ik ook heel benieuwd naar! Werk is belangrijk, niet alleen voor inkomen, maar ook voor andere behoeften van ons als mens. Voltaire schreef: ‘Werk houdt drie grote kwaden op een afstand: verveling, ondeugd en behoeftigheid.’ Dus de vraag is: kunnen we iets vinden dat ons net zo vervuld als werk? Misschien hobby’s, sport of vrijwilligerswerk? Een andere mogelijkheid is dat veel meer mensen in virtuele werelden, ook wel de metaverse genoemd, gaan leven.

      Zullen mensen nog (kunnen) sporten na Whole Brain Emulation?
      Ik vraag me af of en op welke termijn WBE mogelijk is. Randal Koene is in een interview die ik met hem had hier heel optimistisch over. Je kan dit interview vinden op YouTube.

      Zal de economie nog bestaan als mensen niet werken?
      Dat denk ik wel, al is het dan de vraag hoe bepaalde diensten of producten worden betaald of verdiend. Gezien de aard van de mens, die competitief is, verwacht ik dat we altijd wel een soort van geldsysteem zullen hebben. De volgende stap is dat het veel meer digitaal wordt en op de blockchain staat, zoals met Bitcoin of initiatieven van nationale banken.

      Hopelijk heb je hier wat aan!

      Peter

  5. Anouk Raes 12 mei 2022 at 18:19 - Reply

    Dag Peter

    Ik hoop geen virtuele wereld aangezien die verslavend zijn en men zich meer als hun avatar gaat beschouwen ipv als mens. Ik weet over deze werelden en afkickcentra door Roanne Van Voorst. Hopelijk gaan we niet die kant op.

    Ik geloof net zoals Randal Koene in WBE, omdat net zoals onze kennis elk deel van ons brein op een chip geplaatst kan worden. Alleen zijn we er nog niet. Ik denk dat dit veel nieuwe deuren gaat openen voor ons. Maar de vraag is dan door wat ons werk vervangen zal worden.. weinigen lijken dit te weten. Ik geloof niet dat onze visie op werk hetzelfde zal blijven, want andere levensomstangheden betekent andere visies en behoeften. Ik ben op zoek naar het antwoord, dat wrs spontaan tot stand zal komen?

    Ik ga uw aanbevolen boeken lezen van die 2 auteurs waarover u sprak.

    Hartelijk bedankt voor uw uitleg!

    Mvg
    Anouk Raes

  6. […] MSc, P. J. (2022, 25 augustus). Invloed technologie op samenleving: ontwikkelingen, Nederland & nadelen. Peter Joosten MSc. http://www.peterjoosten.net/invloed-technologie/ […]

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.